DİNLEDEBİYAT

Gazete Çevresinde Gelişen Metinler:

​

1- Makale:

​

Bir konuda  yazılan ispatlı yazılardır. Yayın organlarında yayımlanarak okuyucuya ulaştırılır.

 

Özellikleri:

​

• Bilimsel metinlerdendir. Bir görüşün doğru ya da yanlışlı ispatlanmaya çalışılır.

• En belirgin özelliği kanıtlara başvurmasıdır. Bunlar belge, istatistiki veri ...vs olabilir.

• Nesnel bir bakış açısı ile kaleme alınmalıdır.

• Konu sınırlaması yoktur. Her konuda yazılabilir.

• Makaleyi yazan kişi yazdığı konuda biligili ya da uzman olmalıdır.

• Gazete, dergi  ya da internet ortamında yayımlanır.

• Açıklayıcı anlatım kullanılır. Süslü anlatımdan uzak durulur.

• Türk Edebiyatında ilk makale Şinasi’nin Tercüman-ı Ahval gazetesinin ilk sayısında yayımladığı Tercüman-ı Ahval Mukaddime’sidir.

2- Deneme:

​

Yazarın herhangi bir konudaki şahsi görüşlerini kendi kendisi ile konuşuyormuş gibi yazdığı sabit bir kuralı olmayan yazılardır.

​

Özellikleri:

​

• Yazar herhangi bir konuda şahsi görüşleri iç hesaplaşma tarzında ele alır.

• Samimi bir üslubu vardır.Ancak karşıda birine hitap ediyor gibi değilde kendi kendine anlatıyor gibidir.

• Genel olarak toplumsal konularda değil de bireysel konularda yazılır.

• Öğretici ve düşünsel yazılardır.

• Anlatılanları ispatlama kaygısı yoktur.

• Herhangi bir yazım planı yoktur.

• Kısa yazılardır. Genelde birkaç sayfayı geçmez.

• Akıcı bir üslubu vardır ve geniş halk kitleleri tarafından anlaşılabilecek sade bir üslubu vardır.

• Dünya edebiyatında bu alanda en ünlü isim Montaigne’dir. “Denemeler” adlı kitabı  dünyaca ünlüdür.

• Türk Edebiyatında Ahmet Haşim, Ahmet Rasim, Refik Halit Karay, Falih Rıfkı Atay, Nurullah Ataç, Cemil Meriç, Mehmet Kaplan deneme alanında önde olan isimlerdir.

3. Sohbet :

​

 Genelde günlük konularda yazılan ispat kaygısı güdülmeyen senli benli tarzda samimi bir üslupla yazılan yazılardır.

 

Özellikleri:

​

• Makalenin yazım planı ile aynıdır. (Giriş gelişme,sonuç)

• Karşıda birisi ile konuşuyormuş havasında yazılır.

• Çoğunlukla günlük sanatsal konularda yazılırlar.

• Gazete, dergi ya da internet ortamında yayınlanırlar.

• İspat kaygısı olmaz.

• Anlatımı kuvvetlendirmek ve samimiyeti artırmak için yazar anılarından, gülmece fıkralardan, nüktelerden yararlanabilir.

• Edebiyatımızda Ahmet Rasim, Suut Kemal Yetkin, Nurullah Ataç, Melih Cevdet Anday Attila İlhan bu konuda ünlü sanatçılardır.

4. Fıkra:

​

Yazarın toplumsal ya da siyasi olaylarla ilgili kişisel görüşlerini akıcı bir üslupla ele aldığı günübirlik yazılardır.

 

Özellikleri:

​

• Toplumun gündeminde olan konular ele alınır.

• Gazete, dergi ya da internette yayımlanır.

• İspatlama kaygısı yoktur.

• Gündemde olmak kaydıyla her konuda yazılabilir.

• Türk Edebiyatında Tercüman-ı Ahval gazetesi ile beraber görülmeye baişanmıştır.

• Giriş, gelişme ve sonuç bölümlerinden oluşur.

• Deyim ve nükteli sözlere yer verilir.

• Ahmet Rasim, Ahmet Haşim, Falih Rıfkı, Hüseyin Cahit, Peyami Safa bu konuda önde gelen edebiyatçılardandır.

5-Röportaj:

​

İlk olarak mülakat türü gibi sorulan sorulan cevapların gazetede yayımlanması şeklinde çıkıp zamanla araştırma inceleme yazısı haline gelerek mülakat türünden ayrılan bir yazı türüdür.

​

Röportaj, Yazarın bir eser, kişi, eşya ya da yer ile ilgili inceleme ve bire bir görüşme sonuçları ve  varsa fotoğrafları, videoları, istatistiki bilgileri ortaya koyup kendi görüşleri ile harmanlayarak okuyucuları ikna etme amacıyla yayımladığı araştırma yazılarına denir.

 

Özellikleri:

​

• Açıklayıcı, öyküleyici, betimleyici ve tartışmacı anlatım gibi birçok anlatım tekniği kullanılır.

• Nesnel veriler kullandığı için zamanla tarihsel veri olarak kullanılabilir.

• Düşünsel planla yazılır.

• Video, fotoğraf, belge gibi destekleyici argümanlar kullanılabilir.

• Sadece soru-cevaptan oluşan “mülakat” türü ile karıştırılmamalıdır.Bu konuda ünlnmiş yazarlar: Falih Rıfkı Atay, Yaşar Kemal, Ruşen Eşref Günaydın,Hikmet Çetinkaya ...

6- Eleştiri:

​

Bir eseri ya da sanatçıyı tanıtma amaçlı yazılan yazılara denilir. Eser yazılırken tüm yönleri ile le alınır.Yani eser sadece olumsuz yanları ile değil de varsa olumlu yanlarıyla da ele alınır.

 

Özellikleri:

​

• Öznellikten mümkün olduğunca kaçınılmalıdır.

• Eleştirisi yapılan eserden uzaklaşılmamalı, sonuna kadar aynı eser üzerinde durulmalıdır.

• Eleştiride mümkün olduğunca somut verilerden yararlanılmalı, eleştiri cümleleri eserdeki ilgili cümle ya da paragraflara dayandırılmalıdır.

• Yazılan her eser ve eserin sahibi eleştiriye konu olabilir.

• Eser olumlu ve olumsuz yönleri ile ele alınmalıdır.

• Türk Edebiyatında ilk eleştiri Tanzimat Döneminde Ziya Paşa’nın Harabat adlı antolojisi için yazılan “Tahrib-i Harabat adlı eserdir.