DÄ°NLEDEBÄ°YAT
Atın yiÄŸidi kendine kamçı vurdurmaz.
BÄ°RÄ°NCÄ° DÖNEM TANZÄ°MAT EDEBÄ°YATI (1860-1876)
​
-
Divan Edebiyatı kültürü ile yetiÅŸen sanatçılar, her ne kadar Divan Edebiyatını eleÅŸtirseler de onun etkisinden kurtulamamışlardır.
-
Edebiyatımıza Batı kültüründen yeni edebi türler ilk bu dönemde girmiÅŸtir.
-
Hak, hürriyet gibi toplumsal kavramlar ilk bu dönemde dile getirilmeye baÅŸlanmıştır.
-
Edebiyatta amaç güzel eser vermekten çok toplumu bilgilendermeye yönelmiÅŸtir.
-
Dilin sadeleÅŸmesi için görüÅŸ beyan etmiÅŸler ancak divan kültürünün etkisinden çıkamayıp tam olarak baÅŸarılı olamamışlardır.
​
-
Divan Edebiyatı sanatçılarının çoÄŸu zengin mevki sahibi ailelerden geliyorlardı.
-
Bu dönemde klasizm ve romantizm akımları etkili olmuÅŸtur.
-
Özellikle roman ve hikaye alanında olay akışını kesip bilgi verme gibi acemilikler görülür.
-
Özellikler ÅŸiirde biçim açısından bir geliÅŸme olmamış, ancak eski biçimlerle (gazel, kaside, terkib-i bend gibi) yeni konuları (toplumsal konular)iÅŸlemiÅŸlerdir.
ŞİNASİ (1826-1871)
-
Asıl adı Ä°brahim Åžinasi’dir. Ä°stanbul doÄŸumludur.
-
Klasizm akımından etkilenmiştir.
-
Didaktik özellikleri ağır basan, toplum için sanat görüÅŸünü savunan bir ÅŸairdir.
-
Hak, adelet gibi toplumsal konuları ilk kez Şinasi dile getirmiştir.
-
Ä°lk özel gazete Tercüman-ı Ahval gazetesini Agah Efendi ile beraber kurmuÅŸtur.
-
Batılı Anlamda ilk tiyatro eseri sayılan Şair Evlenmesi'ni yazdı.
-
Åžair Evlenmesi adlı tiyatrosunda Türk Edebiyatında ilk kez noktalama iÅŸaretleri kullanıldı.
-
Tercüan- ı Ahval gazetesinin ilk sayısında edebiyatımızın ilk makalesi olan Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi’ni yazdı.
-
Batıdan ilk ÅŸiir çevirilerini Tercüme-i Manzume adlı eserinde toplamıştır.
-
Tercüme-i Manzume’deki ÅŸiirleri fabl olduÄŸu için Åžinasi aynı zamanda ilk fabl çevirisi yapan sanatçı olmuÅŸtur.
-
Atasözleri üzerine Durub-ı Emsal-i Osmaniye adlı eseri yazmıştır.
-
Hayatında hiç roman ya da hikaye yazmamıştır.
Eserleri:
Durub u Emsalı Osmaniyye (Osmanlı Atasözleri Kitabı), Tercüme i Manzume (Çeviriler), Müntehabat -ı EÅŸar(ÅŸiirleri), Divan-ı Åžinasi, Tasvir i Efkâr
NAMIK KEMAL (1840-1888)
-
1840 TekirdaÄŸ doÄŸumludur.
-
Åžinasi’den etkilenmiÅŸtir.Vatan ÅŸairimizdir.
-
Toplumcu bir sanat çizgisindedir.
-
Vatan, millet, özgürlük kelimelerini edebiyatta ilk kullanan kiÅŸidir.
-
Tiyatroları oldukça ses getirmiÅŸtir. Tiyatroyu bir eÄŸlence ve halkı bilinçlendirme aracı olarak görmüÅŸtür.
-
Romantizmin etkisindedir.
-
Åžiirlerini heceyle yazdığı birkaç ÅŸiir dışında aruzla yazmıştır.
-
​
Eserleri:
ilk tarihi romanımız; Cezmi
İlk edebi romanımız; İntibah
Tiyatroları : Vatan yahut Silistre, Zavallı Çocuk, Gülnihal, Kara Bela,Celalettin HarzermÅŸah
EleÅŸtiri eserleri: Renan Müdafenamesi, Tahrib-i Harabat (Ziya PaÅŸa'ya karşı)
Ä°rfan PaÅŸa'ya Mektup, Takip
DiÄŸer eserleri: Kanije, Silistre Muhasarası, Osmanlı Tarihi, Büyük Ä°slam Tarihi, Evrakı PeriÅŸan
ZÄ°YA PAÅžA (1825-1880)
-
Tanzimat'ta batılılaÅŸma hareketinin öncüsü ilk üç yazardan birisidir.( Åžinasi, N. Kemal, Ziya PaÅŸa)
-
Edebiyatın kendi geleneÄŸine sahip çıkmasını istemiÅŸ, halkın anlayacağı dilde yazılması gerektiÄŸini belirtmiÅŸ ancak içinde yetiÅŸtiÄŸi geleneÄŸi bırakamamıştır.
-
Åžiirlerinde öÄŸreticilik ağır basar.
-
Hece ile yazdığı birkaç türküsü olduÄŸu bilinmektedir.
-
Halk ÅŸiirinin ve dilinin gerçek edebiyatımız olduÄŸunu belirtiÄŸi eseri "Åžiir ve Ä°nÅŸa"makaledir.
-
Ä°lk edebiyat tarihi taslağı sayılan "Harabat"adlı eserinde “ Åžiir ve Ä°nÅŸa” adlı eserindeki görüÅŸleraykırı olarak divan edebiyatını savunmuÅŸtur.
-
Biçimce eski içerikçe yeni olmaya gayret göstermiÅŸtir.
-
Terkib-i bent, terci i bent'leri meÅŸhurdur.
-
Bir çok dizesi halk arasında atasözü gibi kullanılmıştır.
​
Eserleri:
Zafername, Harabat, Eş'ar-ı Ziya, Defter-i Amal, Terkib-i Bent, Terci-i Bent
AHMET MÄ°THAT EFENDÄ° (1844-1912)
-
Ahmet Mithat kendi kendini yetiÅŸtirmiÅŸ bir sanatçıdır. DiÄŸer Tanzimatçılar üst tabaka insanlarken Ahmet Mithat ise sadece bir memurdur ve bu seviyeye kendisi gelmiÅŸtir.
-
Halkın anlayacağı bir dilde her konuda eser vermeye çalışmıştır.200’ e yakın eseri vardır.
-
Romantizmden etkilenmiÅŸtir.
-
Çok yazdığı için kendisine “Yazı Makinesi” denilmiÅŸtir.
-
Tarih, edebiyat, tıp, biyoloji gibi bir sürü alanda yazmasına raÄŸmen hiç ÅŸiir yazmamıştır.
-
Namık Kemal ile DaÄŸarcık ve Kırk Ambar dergilerini çıkardı.
-
Özellikle romanlarında çok belirgin teknik kusurlar vardır. Olayın akışını keserek bilgi verme onun en belirgin teknik hatalarından birisidir.
-
Tuna, Ä°bret, Bedir, Devir, Basiret, Tercüman-ı Hakikat gazetelerini çıkarmıştır.
-
Servet-i Fünuncuları dekadanlıkla suçlamış ancak bunda geri adım atmayı bilmiÅŸtir.
Eserleri::
Hasan Mellah, Hüseyin Fellah, Felatun Bey ve Rakım Efendi, Yer Yüzünde Bir Melek, Henüz On Yedi Yaşında...
ÅžEMSETTÄ°N SAMÄ° ( 1850-1904 )
-
Arnavutluk doÄŸumludur. Galatasaray kurucularından Ali Sami Yen’in babasıdır.
-
Türkçe dışında 8 dil bilmektedir.
-
Devrinin en büyük dil bilgini sayılmıştır.
-
İlk romanımız olan: Taaşşuk-u Talat ve Fitnat adlı eseri yazmıştır.
-
Ä°lk Türkçe sözlük Kamus u Türkî’yi yazmıştır..
-
İlk ansiklopedi olan Kamus-ı Alam'ı yazmıştır.
-
Orgun Yazıtlarını ve Kutadgu Bilig’i Türkiye Türkçesine çevirmiÅŸtir.
-
Sabah ve Tercüman- Åžark gazetelerini çıkarmıştır.
-
Sefiller ve Robinson Crusoe romanlarını bire bir çevirisini yapmıştır. Bu nedenle de eleÅŸtiriler almıştır.
Eserleri:
Roman: TaÅŸÅŸuk-ı Talat ve Fıtnat, Robiinson Crusoe( çeviri), Sefiller (çeviri)
Tiyatro: Gave, Base yahut Ahde Vefa, Seydi Yahya
DiÄŸer eserleri: Kamus-i Türki, Kamus-i Arabi, Kamus-i Fransevi, Kamusu’l Alam ...
AHMET VEFÄ°K PAÅžA (1829-1892)
-
Ä°stanbul doÄŸumludur.
-
Baba ve dedesinin Tercüme Odasında çalışmaları onun iyi bir eÄŸitim almasına yardımcı olmuÅŸtur.
-
16 dil bildiÄŸi söylenmektedir.Tercüme Odası ve Encümen-i DaniÅŸ’te görev yapmıştır.
-
Valilik, büyükelçilik gibi bir sürü devlet vazifesinde bulundu.
-
Moliere’den yaptığı çeviri tiyatroları valilik yaptığı Bursa’da inÅŸa ettirdiÄŸi tiyatro binasında sergiletmiÅŸtir.
-
Halkı tiyatroya alıştırma amacındadır.
-
Batıyı körü körüne taklitten ziyade milli deÄŸerlerimize sahip çıkarak Batı’dan yararlanma amacı vardır. Tiyatro çevirilerini de çoÄŸunlukla Türk halkının yapısına adapte ederk çevirmiÅŸtir.
-
Dil çalışmaları ile de tanınmıştır. Lehçe-i Osmani adlı eserinde Osmanlı coÄŸrafyasında konuÅŸulan Türk lehçlerinin incelemesini sunmuÅŸtur.
-
Klasizm akımından etkilenmiştir.
Eserleri:
Sözlük: Lehçe-i Osmanî (Sözlük çalışmasıdır. Bu eserde “Türk” kavramı üzerinde durmuÅŸtur.)
Tarih: Åžecere-i Türk (Ebulgazi Bahadır Han’dan çevirdiÄŸi eseridir. Orta Asya tarihini anlatır.)
Fezleke-i Tarih-i Osmanî, Hikmet-i Tarih
Tiyatro: Don Civani, Dudu KuÅŸları, Adamcıl, Azarya, Merakî, Yorgaki Dandini, Zor Nikâh, Kocalar Mektebi, Kadınlar Mektebi, Tartüffe, Zoraki Tabip
DÄ°REKTÖR ALÄ° BEY (1844-1899)
-
Ä°stanbul doÄŸumludur. Birçok devlet vazifesinde bulunmuÅŸtur.
-
İyi derece Fransızca bilir.
-
1871 tarihli “Seyehat Jurnali” adlı eser edebiyatımızın ilk günlük örneÄŸi sayılmaktadır.
-
Halkın konuÅŸtuÄŸu dile yakın tiyatrolar yazmış, güldürü ögeleri eklemiÅŸtir.
-
Ä°lk mizahi sözlük olan “Lehçetü’l Hakayık” ı yazmıştır.
-
Edebiyat dünyaında ilk olarak Teodor Kasap’ın Diyojen adlı mizahi dergisinde yazmaya baÅŸlayınca
-
tanınmıştır.
Eserleri:
Gezi-Günlük: Seyahat Jurnali
Mizah: Lehçetü’l Hakayık, Seyyareler (Gezegenler)
Tiyatro: Ayyar Hamza, Tosun Ağa, Misafir-i İstiskal (Hoşlanılmayan Misafir), Kokana Yatıyor,
Geveze Berber, Letafet, Saffet Bey