DİNLEDEBİYAT

    ​

B- PARAGRAFTA YAPI

​

1. Giriş

​

Genelde bir cümle ile anlatılan ilk bölümdür. Bazen birkaç cümle olabilir. Giriş bölümünde verilen bilgi paragrafın bir sonraki cümlelerinde ayrıntılarına inilerek anlatılır. Giriş cümlesinin en önemli özelliği kendinden önce bir cümle varmış izlenimi vermez. Bu nedenle giriş cümleleri asla kendinden önceki bir anlama bağlayan bağlaç özelliği gösteren cümleler barındırmaz. ( Oysa ki, Fakat, ama, ise ....)

 

​

​

2. Gelişme

​

Giriş bölümünde anlatılanı açıklayan ve ve sonrasında konunun ayrıntılarına girilen bölümdür. Bu bölümün belirgin özelliği sıklıkla anlatım teknikleri ve ifade yöntemlerinin uygulanmasıdır. Yani betimleme, açıklama, tanımlama, tanık gösterme gibi.

 

Örnek :

​

Klasikler, başka bir deyişle dünya edebiyatının

evrensel gerçeklik kazanmış seçkin eserleri, evrensel

içeriklerinin yanı sıra zamansızdıriar. Asırlar öncesinden

gelen bu eserleri, belli bir yaşta, belli bir dönemde

okuyup bir daha kapaklarını açmamak, bir kere

okumuştum, demek, bu eserlerden yeterince yararlanmayı

sağlayamaz. Çünkü, klasikler her yaşa, her           

kişiye göre ayrı yorumlanabilen eserlerdir. Bu yüzden

bu yapıtların tekrar tekrar okunmaları gerekir.

 

Yukarıdaki paragrafta ilk cümle giriş cümlesidir. İkinci  ve üçüncü cümle girişte anlatılmak istenen zamansızlık kavramını açıklamaktadır. Bu yüzden gelişme bölümü cümleleridir.

​

​

 

3-Sonuç

​

Giriş bölümünde bahsedilen, gelişme bölümünde ise açıklanan konunun sonuca bağlandığı bölümdür. Genelde paragrafın sonunda yer alır. ‘ Bunun sonucunda, Özetle, Bu yüzden...’ gibi ifadelerle başlar. Ana fikir çoğunlukla bu bölümde okuyucuya aktarılır.

 

Örnek :

​

Klasikler, başka bir deyişle dünya edebiyatının

evrensel gerçeklik kazanmış seçkin eserleri, evrensel

içeriklerinin yanı sıra zamansızdırlar. Asırlar öncesinden

gelen bu eserleri, belli bir yaşta, belli bir dönemde

okuyup bir daha kapaklarını açmamak, bir kere

okumuştum, demek, bu eserlerden yeterince yararlanmayı

sağlayamaz. Çünkü, klasikler her yaşa, her           

kişiye göre ayrı yorumlanabilen eserlerdir. Bu yüzden

bu yapıtların tekrar tekrar okunmaları gerekir.

 

Yukarıdaki paragrafta giriş ve gelişme bölümü daha önce verilmişti. Şimdi ise paragrafın son cümlesine bakalım. Zamansız kavramı bir kere okuyup bırakılmayacak, insanın farklı dönemlerine hitap edebilen eserler olarak gelişme bölümünde anlatıldıktan sonra asıl söylenilmek istenen cümleye gelmiş. Burada da madem bu kitaplar her yaşa hitap ediyor o zaman tekrar tekrar okunması gerekir şeklinde sonuca erdirmiştir. Bu yüzden son cümle sonuç bölümüdür ve aynı zamanda ana fikri vermiştir.

​

​

​

​

​

​

​

C- PARAGRAFTA ANLATIM TEKNİKLERİ

​

1. Betimleme

​

Yazarın parçada bahsettiği varlıkları okuyanın gözünde canlandırabilmesini sağlayacak şekilde anlatmasına denilir. Buna tasvir de denilir. Betimlemelerde gözlem esastır. Yazar tasvir ettiği varlığı resim çizer gibi anlatır. Örneğin bir ağacı tasvir ediyorsa rengini, boyunu, yapraklarının şeklini gibi özelliklerini açık ve sade bir üslupla anlatır. Okuyanın gözünde de yazarın tasvir ettiğine benzer bir ağaç canlanır..

 

Eğer yazar betimlemeleri objektif bir bakış açısı ile anlatırsa  açıklayıcı betimleme, subjektif yani öznel bir bakış açışı ile anlatırsa buna izlenimsel betimleme denilir.

 

Betimlenen varlık insan ise bu betimlemeye portre denilir. Eğer insan dış görünüşü anlatılıyorsa fiziksel, duygu,düşünce, karakter gibi soyut yanları anlatılıyorsa ruhsal portre denilir.

 

Örnek:

​

Sınıfa girdiğimde ilk dikkatimi çeken öğrenci en arkadaki sarı saçlı çocuktu. Zira sınıfın geri kalanı siyah saçlı idi. Boyu da çok uzundu. Yanındaki öğrenci omzuna bile gelemiyordu sarı saçlı çocuğun. Temiz giyinişi, dik bir oturuşu vardı. Ama yine yolunda olmayan bir şeyler var diyordu içimden bir ses.

 

Yukarıdaki paragrafta ağırlıklı olarak sarı saçlı çocuğun betimlemesi yapılmıştır. Bu betimleme aynı zamanda fiziksel bir portredir. Diğer yandan betimlemelerde nesnel veriler kullanıldığından açıklayıcı betimlemedir.

​

​

​

 

2-Öyküleme

​

Kişilerin başından geçen olay ya da olayların belirli yerde belirli zamanda anlatılmasına öyküleme denir. Kısaca hareketlerin anlatılmasına denir.

​

Örnek:

​

Sabah erkenden kalktım. Yüzümü yıkadıktan sonra doğruca mutfağa yöneldim. Krallara layık bir kahvaltı hazırladım. Sonra eşime ve kızıma seslendim. Tembeller hala uyuyorlardı.

​

​

​

 

3- Açıklama

​

Nesnel bir dil kullanılarak bilgi vermek amaçlı kullanılan yöntemdir. Sade, açık, anlaşılır bir dil kullanılır. Çünkü açıklayıcı anlatımın amacı okuyanı bilgilendirmektir.

 

Örnek: İlk bilgisayar bir bina büyüklüğündeydi ve bir hesap makinesinden öte bir şey yapamıyordu. Şimdi ise hesap makinesinden daha küçük bilgisayarlar ile uyduları yönetebiliyor insan. Küçülen teknoloji işlevsellik yönünden artıyor.

 

Yukarıdaki parçada bilgisayarla ile ilgili sadece bilgilendirme yapılmıştır. Bu yüzden bu parçada açıklayıcı anlatım kullanılmıştır.

 

 

 

​

4- Tartışma

​

Yazarın bir düşünceyi savunup diğer düşüncenin yanlışlığını savunduğu anlatım tekniğidir. Yazar bunu yaparken karşıda birisine hitap ediyormuş izlenimi vererek, onun düşüncelerinin yanlışlığını ispatlama gayreti içinde olur. Örnekler verir, deliller sunar.

 

İnsanların güneşli günleri ‘güzel’ olarak nitelendirip karlı, soğuk günleri ‘ beyaz ölüm, kara kış’ gibi ifadelerle dile getirmelerinin yanlışlığını herkesin görmesi lazım. Eğer kış yeterince soğuk geçmez ve kar yağmazsa ülkenin tarımsal açıdan fakirleşeceğini, mevsim dengelerinin bozulmasının tabiatı alt üst edeceğini insanların idrak etmesi gerekir.

 

Görüldüğü üzere yukarıda bir görüş farklı bir algılamaya karşı savunulmaktadır. O yüzden yukarıda tartışma tekniği kullanılmıştır.

​

​

​

​

 

4- PARAGRAFTA YARDIMCI İFADE YÖNTEMLERİ

​

Paragrafta yardımcı ifade yöntemleri genel olarak betimleme, öyküleme, açıklama ve tartışma olarak sınıflandırdığımız anlatım yöntemlerinin daha etkili ve güzel anlatım için kullandıkları yardımcı yöntemlere denilir. Yani bunlar Anlatım tekniklerinin gerektiğinde kullanılan birer parçası gibidirler.

​

1- Tanımlama

​

Paragrafta ‘cevabını veren cümle ya da cümlelerin bulunması o paragrafta tanımlama yönteminin kullanıldığını gösterir.

 

Örnek: Muz bahçelerinde yaşar genel olarak. Çok da büyük bir canlı değildir. Ancak tehlikelidir. Öyle ki onun için ‘Dünyanın en zehirli örümceğidir.’derler. Neden mi bahsediyorum? Tabi ki muz örümceğinden.

 

Yukarıda genel anlamda açıklayıcı anlatım tekniği kullanılmıştır. Yardımcı ifade yöntemi olarak da ‘nedir?’ sorusunun cevabı olan ‘Dünyanın en zehirli örümceğidir.’ cevabı tanım olduğu için tanımlamadan yararlanılmıştır.

​

 

2. Karşılaştırma

​

En az iki kavram ya da varlığın farklı, benzer ya da ortak yönlerini kıyaslayarak ortaya koymaya denilir.

 

“Günümüzde yazılarn şiirlerde ölçüye pekdikkat edilmiyor. Bununla birlikte kafiye kullanılıyor. Eskiden ikisine de dikkat edilirdi. Anonim manilere bile bakın yedili hece ölçüsü cuk diye oturuyor. Günümüzde ölçünün terk edilmesine anlam veremiyorum.”

 

Yukarıdaki paragrafta eski dönem ile yeni dönemi ölçü açısından karşılaştırılmıştır.

 

3. Örneklendirme

​

Genel olarak bir düşüncenin ha iyi anlaşılabilmesi için kullanılan yöntemdir. Bu şekilde hem konu hem kolay anlaşılır hem de akılda kalıcılığı artar.

 

Örnek:

​

İnsanlar elindekinin kıymetini bilmiyor. Her gün etrafında olan ama hiç önem vermediği şeylerin kıymetini onları kaybettiğinde ya da onlara ulaşamadığında anlıyor. Örnek olarak çölün ortasında susuz kalan sultanın bir bardak su için bütün tahtından vazgeçmesi verilebilir. Düşünün bir kere o bir bardak olmasa zaten sultanlık da olmayacak. Demek ki hiçbir şeyi önemsiz görmemeliyiz.

​

​

 

4. Tanık Gösterme

​

Parçada anlatılan düşünceye okur tarafından daha inandırıcı bulunmasını sağlamak için aynı konuda söz sahibi olarak tanınan bir kişinin o konu ile ilgili sözlerini kullanmaktır.

 

“İnsanın nerede neyi konuşacağını iyi bilmesi gerekiyor. Aksi halde bütün her şey berbat olabiliyor. Durduk yere sadece konuşmak için söz söyleyen ama ortama uymayan konuşmalardan bahsediyorum. Zaten bu tür konuşmaları yapan insanlara atalarımız “nadan” demişler, iyi de demişler.Aslında Ömer Seyfettin ‘ Nadan’ adlı eserinin başında bunu çık güzel ifade etmiştir:’ Nadan ile sohbet güçtür bilene, Çünkü nadan söyler ne gelirse diline.’”

 

Yukarıdaki parçada Ömer Seyfettin tanık olarak anlatılan görüşü desteklemek için kullanılmıştır.

​

​

​

 

5. Sayısal Verilerden Yararlanma

​

Parçada istatistiki bilgi,anket sonucu gibi sayısal veriler verilerin kullanılmasına denilir. Bunlar anlatana düşünce için delil niteliği taşıyacığından inandırıcılık için çok önemlidirler.

 

Örnek:

​

Yapılan araştırmalar dünya nüfusunun hızla arttığını göstermekte. Dünya ile birlikte Türkiye’ de de hızlı bir nüfus artışı var. Tüik araştırmalarına göre Türkiye nüfusu son on yılda %25 artış gösterdi. Bu oran önceki on yılın iki katı.

 

Görüldüğü gibi yukarıdaki parçada araştırma sonucu yüzde olarak belirtilmiş . Bu parçanın sayısal verilerden yararlandığını gösterir.

​

​

​

 

6. Benzetme

​

Parçada anlatılan kavram ya da düşünceyi daha dikkat çekici bir şekilde anlatmak amacı ile benzetme sanatından yararlanmaya denilir.

 

Örnek:

​

Çok sinirli bir şekilde başka birine kızan birisi için ‘ kabaran bir nehir gibi adamın üzerine yürüdü’ denildiğinde adamı o anki sinirli görüntüsünü kabaran nehre benzetmiş olur. Bu şekilde bir cümle paragrafta kullanıldığı zaman benzetme yönteminden yararlanılmış olur.

 

​

 

​

​