İş,oluş hareket bildiren sözcüklere denilir. Fiiller haber ya da dilek kiplerinden birisini ve şahıs eklerini alırlar. Bu
Bir kelimenin fiil olup olmadığını anlamak için mastar eklerini kullanırız. (-me,-ma,-mek,mak)Eğer bu eklerden birisi kelimeye getirilmeye uyumlu ise o kelime fiildir.
Örnek:
-
Sevdi= sev-(mek)- istersek getirebiliyoruz. O halde ‘sev-‘ sözcüğü fiildir
-
Yürüyor= Yürü-(mek) –uyumlu olduğu için ‘yürü-‘ sözcüğü fiildir.
Not: Fiili bulmak için mastar eklerini sözcüğe getirp getiremeyeceğim önemlidir.Kelimeyi mastar eki ile doğrudan yazarsan fiil isim fiile dönüşür.O yüzden mastar eklerini -, ya da ( ) işaretleri ile belirterek yazarız.
-
Görmek= isim fiil.
-
Gör-(mek) fiil.
Fiiller hareketlerin anlamına göre üçe ayrılırlar:
1- İş ( Kılış) Fiilleri:
Fiilin gerçekleşmesinden etkilenen bir nesnenin var olduğu anlamını taşıyan fiilllere denilir. İş fillerini bulmak için fiile ne, neyi, kimi sorularını sorarız.
Örnek:
-
Getirdi= Kimi getirdi? Neyi getirdi? – İş fiili
-
Bitirdi= Neyi bitirdi?- İş fiil
2- Oluş Fiilleri:
Doğada kendilinden oluyormuş gibi gerçekleşen hareketleri ifade eden fiillere denilir.
Örnek:
-
Utancından yüzü kızardı. (kızar-)
-
Meyveler olgunlaştı.( olgunlaş-)
-
Yağmur yağdı.(yağ-)
FİİLLER
3- Hareket(Durum) Fiillleri:
İş ya da oluş bildirmeyen tüm fiiller hareket fiilidir.Kendilinden gerçekleşme anlamları olmadığı gibi bir nesneyi etkileme anlamları da yoktur.
Örnek:
Ali eve geldi
Yukarıdaki cümlede Ali neyi geldi, diyemeyiz. Fiile neyi sorusunu soramayız. O yüzden iş fiili değilir. Kendiliğinden olma anlamı da taşımadığı için oluş fiili de değildir. O halde geriye tek ihtimal olan hareket fiili kalıyor.
-
Parkta yürüyorum
-
Yazları yüzerim.
-
Erken uyumuşum.
-
İlerideki evde oturuyorum...