DİNLEDEBİYAT

Fiilimsiler üçe ayrılır:

 

1-  İsim - Fiiller:

​

Fiillere getirilen –mek,-mak,-ı,-iş, -me, -ma ekleri onları isim görevinde kullandırıyorsa o kelimelere isim-fiil denir.

 

Örnek:

​

Yürü-me .........Yürüme çok önemli bir egzersizdir.

Temizle-mek... Balık temizlemek zor bir iştir.

Gör-üş.............Benim görüşümü sormayacak mısınız?

 

Not-1: İsim fiil ekleri olumsuzluk ya da farklı yapım ekleri ile karıştırılmamalıdır.

 

Örnek:

​

• Gör-üş.........Ali ile görüştün mü? ( Bu cümlede- üş eki fiilden fiil yapım eki görevinde kullanılmış.

• Yürü-me.....Sana o parkta yürüme demedim mi? ( olumsuzluk eki görevinde kullanılmıştır.)

 

 

 

 Not-2: İsim-fiil alıp kalıplaşmış sözler isim-fiil olarak kabul edilmezler.

 

Ye-mek......Bugün yemek yemedim.( kalıplaştığı için ‘yemek’ sözcüğüne isim deriz. İsim fiil değil.)

Kaz-ma......Kazmanın sapı kırıldı.( Aynı şekilde kalıplaşmış.)

 

 

​

 

2- Sıfat- Fiiller:

​

Fiillere –an,-ası,-mez-,-ar,-dik-ecek,-miş ekleri getirilerek yapılan fiilimsilere denilir.

 

Örnek:

​

• -en,-an          :  Dökülen su her yeri ıslattı

• -ası,-esi         :  Kör olası tilki bütün tavukları yemiş.

• -mez,-maz    :  Bilinmez bir olayın içine düştüm.

• -ar,-er,-ır,-ir : Güvenilir kişi olmak zordur.

• -dık,-dik,-duk,-dük,tık,tik,tuk,tük:Tanıdık kişi bıldum burda.

• -ecek,-acak  :Gelecek yıl gelirim oraya.

• -mış,-miş, -muş,-müş : Yıkılmış bir ev gördüm uzaklarda.

 

 

Not-1: Kalıplaşmış sıfat fiilller aynı isim-fiillerde olduğu gibi sıfat-fiil özelliklerini kaybederler.

​​

• Yak- acak : Bu kış için yakacak aldım.

• Dol-muş  : Bir daha dolmuşa binmeyeceğim.

 

 

Not-2:

Bir sözcüğün sıfat-fiil olabilmesi için yukarıdaki eklerden birisini almış olması şarttır. Bu şekilde farklı yapım eki alarak sıfat görevinde kullanılmış olan sözcüklerden ayırabiliriz. Bir diğer ayırma yöntemi de fiilimsilerin olumsuzu yapılabilir. Ancak herhangi bir yapım eki ile sıfat olmuş kelimelerin olumsuzu olmaz.

 

Sark-ık   : Sarkık dalların hepsini kestim. ( -ık eki fiili sıfat görevinde kullandırmıştır. Ancak –ık,  sıfat –fiil eki olmadığı için sıfat- fiil değildir. Sarkık sözcüğünün olumsuzu da yapılamaz.

 

 

Not-3: Sıfat fiil ekleri ile yazılış ve okunuş bakımından aynı olan eklere dikkat edilmesi gerekir.

 

• Kırıl-mış dal : -mış sıfat fiil eki

• Dal kırıl-mış: -mış duyulan geçmiş zaman kip eki.

 

 

Not-4: Sıfat fiiller adlaşmış sıfat görevinde kullanılsa da fiilimsi olmaya devam ederler.

 

• Pilavdan dönen kişinin kaşığı kırılsın= Pilavdan dönenin kaşığı kırılsı

• Dönen kişi =dönen( adlaşmış sıfat,fiilimsi)

​

​

 

3-Zarf Fiiller:

​

Fiillerin kendilerine  getirilen ekler yoluyla zarf görevinde kullanılmasına denir.

 

Örnekler:

 

• -ken                     : Eve dönerken gördüm kurdu.

• -eli,-alı                 : Görüşmeyeli baya kilo almışsın.

• -meden,-madan: Konuşmadan gitmem buradan.

• -ınca,-ince           : Güneş doğunca gideriz.

• -ıp, -ip                  : Biz bakıp çıkacağız.

• -arak, -erek         :  Yürüyerek geldik otele.

• -dıkça,-dikçe       : Ağladıkça rahatlayacaksın.

• ...-e,...-e              : Saklana saklana gidiyorlardı.

• ...r, -maz             : Gelir gelmez masaya oturdu.

• -casına                : Dalga geçercesine gülüyordu.

• -meksizin            : Ara vermeksizin konuşuyordu.

• -dığında              : Köpeği gördüğünde sevincinden ağladı.