DİNLEDEBİYAT

​1. Verilişine göre İsimler:

​

a- Özel İsim:

 

Tek bir varlığı tanıtan sözcüklerdir. O varlığı benzerlerinden ayırıcı   özelliği vardır.       

 

 Örnek: Mehmet, Kemal, Atilla, Kerem ...     - İnsan  isimleri

             Dünya, Güneş, Satürn .......................- Astronomi isimleri

             Türkçe, İngilizce, Japonca ................- Dil isimleri

             İngiliz, Fransız, Alman......................- Millet isimleri

             Afrika, Asya,Avrupa..........................- Kıta İsimleri 

                    . ..                                                           ...

Not:2 Bazı kelimeler ise sadece anlamlarından ötürü insanlara verilir. Aslında bu sözcükler aslen özel isim değillerdir. Cins isimdirler. Ancak bir insanı ayırıp  özelleştirmek  için kullanıldığında özel isim görevini    üstlenirler.  

 

Örnek: Yağmur bugün eve gelir gelmez yattı. 

            Sevgi bütün derslerden tam not aldı.

 

Not:3   İnsanlar dışındaki varlık ya da canlılar da özel isim alabilir.Örneğin bir ahırdaki inekleri birbirinden ayırmak için ineklere Sarıkız, Karamöcük, kediye Pamuk, eşeğe Karakaçan özel isimleri verilebilir. Bu isimler onları kendi türleri içinde ayırmaya yarar.

​

b- Cins İsim:  

 

Benzer varlık ya da kavramların tamamını tanıtan isimlerdir. Cins isim aynı anda hepsi farklı olan ancak aynı tür içinde  olan varlık ya da kavramların ortak adıdır.

 

Örneğin ‘insan’  bir cins isimdir.Yeryüzünde milyarlarca hepsi de birbirinden farklı insan var.Bütün bu insanların tür adı yani cins ismi ‘ insan’ dır. Onları birbirinden ayırabilmek için özel isim kullanırız.

​

Örnek: tahta, masa, ev, gezegen, arı, soba......

 

Not-1:  Bazı özel isimler cins isim olarak kullanılabilir.

 

 Örnek:

"Dünya" bir gezegenin  yani bizim gezegenimizin özel ismidir.

“Dünya Güneş Sistemi’nde bir gezegendir.” cümlesinde özel isim olarak kullanılır.

“ Onu dünyalar kadar seviyordu.” Denildiğinde ise abartma  anlamında kullanıldığından özel isim olma yeteneğini yitirmiştir. 

​

Not-2: Bazı cins isimler özel isim olarak kullanılabilir. 

​

Rüyamda sınavda başarılı olduğumu gördüm. "Rüya" cins isim olarak kullanılmıştır. 

Bugün sadece Rüya okula gelmedi. " Rüya" özel isim anlamında kullanılmıştır. 

​

​

2. Oluşuna Göre İsimler:

 

a- Somut İsimler:

​

Beş duyu organımızdan en az birisinin vasıtası ile algıladığımız her şey somuttur. Somut varlıkları ifade eden isimlere somut isimler denir.

 

Örnek:

 

 “Masa” kelimesi hem el hem de göz vasıtası ile algılanabilir. Yani görme ve dokunma duyuları vasıtası ile... O halde masa sözcüğü somut bir isimdir.

 

             

“Hava”  dokunma duyusu ile algılanabilir. Eğer elimizi sağa sola hızlıca hareket ettirirsek göremediğimiz bir şeye dokunduğumuzu hissederiz. O halde hava sözcüğü de bir somut isimdir.

 

 

 

b- Soyut İsimler:

​

Beş duyu organı vasıtası haricinde algıladığımız varlık ya da kavramların isimlerine soyut isim denir.

 

Örnek:

       

“ Rüya”  görülen bir kavramdır. Ancak beş duyu organından herhangi biri vasıta olmadan  algıladığımız için somut değil soyut bir isimdir.

 

                         

“Sevgi” sözcüğü varlığını beş duyu organı vasıtası olmadan hissettiğimiz bir kavramdır.O yüzden soyut bir isimdir.

​

Not: 1- Bazı somut isimler soyut anlamda kullanılabilir.

 

Örnek: ‘Kalbimi kırdın.’ cümlesinde kalp sözcüğü aslen somutken burada soyut anlamda ruhen incinme  anlamında kullanılmıştır.

 

 

Not: 2- Soyut anlamlı sözcükler somut varlıklara verilebilir.

 

Örnek: ‘Sevgi bu yıl takdir almış.’ cümlesinde ‘sevgi’ sözcüğü aslen soyutken bu cümlede somut bir varlığın adı olmuştur.

 

3. Sayılarına Göre İsimler

 

a. Tekil İsimler:  

​

Çokluk anlamı taşımayan isimlere denilir. Sayı itibariyle tek olma bildirirler.Çoğul eki (-ler,-lar)  

 almazlar.

 

Örnek: Sıra, Masa, sandalye...

 

​