DİNLEDEBİYAT

​

• Hece veznini kullanmış, sade bir üslupla şiirlerini söylemiştir.

• Doğum ve ölüm yerleri kesin olarak bilinmemektedir. Ancak Eskişehir civarında öldüğü tahmin edilir.

• Moğolların Anadolu’yu işgalleri döneminde yaşadığı düşünülmektedir.

• Şiirlerinde Allah  ve Peygamber aşkını derin bir lirizmle ifade etmiştir.

• Şeyhi Tabduk Emre’nin yıllarıca hizmetini görmüş, görüşlerini yaymıştır.

• Aruz veznini ise Risalet-ün Nushiye adlı mesnevi tarzındaki didaktik eserinde kullanmıştır.

• Risalet-ün Nushiye adlı mesnevisi dışında şiirlerinin toplandığı bir divanı vardır.

​

​

​

​

​

HACI BAYRAM-I VELİ

​

Bayramiye Tarikatını kurucusu islam mutasavvıfıdır. Fatih Sultan Mehmet’in hocası Akşemsettin’in hocası, Somuncu Baba’nın talebesidir.

​

• Şiirlerinde “Bayrami” mahlasını kullanır.

• Şiirlerinden çok azı günümüze ulaşmıştır.

• Kendisinin ve talebelerinin geçimini ziraatla sağlamıştır.

• Ankara’da yaşamıştır. Türbesi Ankara’da Hacı Bayram Camii yanındadır.

• Şiirleri Yunus Emre tarzındadır.

​

Bir şiiri:

Bilmek istersen seni,
Cân içinde ara cânı.
Geç cânından bul ânı,
Sen seni bil, sen seni.

Kim bildi ef'âlini,
Ol bildi sıfâtını,
Anda gördü zâtını,
Sen seni bil, sen seni.

Görünen sıfâtındır,
O'nu gören zâtındır,
Gayri ne hâcetindir,
Sen seni bil, sen seni.

Kim ki hayrete vardı,
Nûra müstagrak oldu,
Tevhîd-i zâtı buldu,
Sen seni bil, sen seni.

Bayram özünü bildi,
Bileni anda buldu,
Bulan ol kendi oldu,
Sen seni bil, sen seni.

​

​

​

KAYGUSUZ ABDAL

​

Alevi- Bektaşi şiir anlayışının kurucularındandır. Bektaşiliği ilkelerini nükteli ifadelerle anlatmıştır.

• Ağırlıklı olarak heceyi kullanmıştır. Ancak hecenin yanında aruzu da kullanmıştır.

• Hece ile yazdığı şiirleri cönklerde, aruzla yazdıkları ise divanında yer alır.

• Asıl adı Gaybi’dir. Ancak “Kaygusuz” mahlasını kullanmıştır.

• Şiirde Yunus Emre’den etkilenen şair in tekerlemeleri ve şathiyeleri oldukça ünlüdür.

 

​​

Manzum Eserleri:     

                                      

1. Divân,

2. Gülistân,

3. Mesnevî-i Baba Kaygusuz (I-II-III ),

4. Gevhernâme,

5. Minbernâme.

 

Mensur Eserleri:

​

1. Budalanâme,

2. Kitâb-ı Miğlâte,

3. Vücûdnâme,

4. Risâle-i Kaygusuz Abdal (Tercüme).

 

Manzum -Mensur Eserleri:

​

1. Saraynâme,

2. Dil-güşâ.

​

​

​

EŞREFOĞLU RUMİ

 

Hacı Bayram-ı Veli’nin damadı ve mutasavvıftır.

 

• Medrese eğitimi görmüştür.

• Şiirde Yunus Emre’nin izinden gitmiştir.

• Hece yanında aruzu da kullanmıştır.

• Tasavvuf ilkelerini yaymaya çalışmıştır.

• Şiirlerinde “Rumi” mahlasını kullanmıştır.

 

Eserleri:

Müzekkinnüfûs , Tarîkâtnâme, Delâil-ün-Nübüvve, Fütüvvetnâme, İbretnâme, Mâzeretnâme, Elestnâme, Nasîhatnâme, Hayretnâme, Münâcâtnâme, Cinân-ül-Cenân, Tâcnâme, Eşref-üt-Tâlibîn gibi eserleri vardır.

Dîvânında , Yûnus Emre tarzında şiirleri vardır.

Bir Örnek:

Tövbeye Gel

Ey hevâsına tapan
Tövbeye gel tövbeye
Hakk’a tap haktan utan
Tövbeye gel tövbeye 

Nice nefse uyasın
Nice dünyâ kovasın
Vakt ola usanasın
Tövbeye gel tövbeye 

​

​

​

...

PİR SULTAN ABDAL (? - ?)

​

• XVI. yüzyıl edebiyatının ünlü şairlerindendir.

•  Alevi-Bektaşi şiir geleneğinin en ünlü şairidir.

• Hem aşık tarzında hem tekke tarzında şiirleri vardır.

• İran şahının propagandasını yaptığı için Hızır Paşa tarafından Sivas'ta idam ettirilmiştir.

• Güçlü bir inanç, sade bir halk dili, coşkun bir lirizm belirleyici özellikleridir.

• Şiirlerinde tasavvuf, tabiat, aşk temalarını işlemiştir.

• Bütün şiirlerini hece ölçüsüyle söylemiştir

​

​

KÖROĞLU (?- ?)

​

• XVI. yy.  halk şairidir.

• Şiirlerinde yiğitlik, kahramanlık temalarını işlemiştir.

• Koçaaklamalarıyla tanınmıştır.

• Sultan II. Murat dönemi savaşlara katılmıştır.

• Bolu Beyi’ne olan isyan etmesi bugün hala halkın dilindedir.

​

​

KARACAOĞLAN (1606? -1697)

​

• Göçebe Türkmenlerden olduğu düşünülmektedir.

• Özellikle koşma nazım biçiminde güzelleme türündeki  şiirleri ile tanınmaktadır.

• Semaileri de oldukça ünlüdür. Destan biçiminde şiirleri de vardır.

• Aşık edebiyatının duygu yönünden en zengin ve güçlü şairi olarak kabul edilir.

• Dili sadedir. Hece ölçüsünü kullanmıştır.

​

​

KAYIKÇI KUL MUSTAFA (? - 1658)

​

• 17. yy.da yaşamış yeniçeri şairlerden biridir.

• Şiirlerinde tarihsel olaylar işlenmiştir.

• Genç Osman Destanı adlı şiiri ile ünlüdür.

• Şiirlerinde sade bir dil kullanmıştır.

•  Akıcı bir üslubu vardır.

​

​

ÂŞIK ÖMER (? - 1707)

​

• Konyalıdır.

• Üslubu diğer Halk Edebiyatı sanatçılarına göre biraz daha ağırdır.

• Hem aruz hem de heceyi kullanmış şairlerden biridir.

• Semai  ve varsağıları ile tanınmıştır.

• Aruzla ise daha çok Tevhid, naat, gazel, kaside ve murabba yazmıştır.

​

GEVHERİ (? -1737?)

​

• Divan katipliği yapmıştır.

• Kırımlı olduğu rivayet edilir.

• Hece ve aruzla yazmış şairlerimizden biridir.

• Dili sade değildir. Hece ile yazdığı koşmalarında bile Arapça ve Farsça sözcüklere yer vermiştir.

• Medrese eğitimi görmüştür.

• Musiki ile ilgilenmiş, beste yapmıştır. Kendi adıyla anılan bir makamı vardır.

​

DERTLİ (1772 -1845)

• Bolulu bir şairdir. Asıl adı İbrahim’dir.

• Başına gelen üzücü olaylar sonucu intihara teşebbüs etmesinden dolayı “Dertli” adını aldığı ve bu mahlası şiirlerinde kullandığı rivayet edilir.

• Şiirlerinde eleştiri unsuru ön plandadır.

• Aşk, talihsizlik, doğa, tasavvuf gibi konularda şiirler yazmıştır.

• Üslubu akıcı ve samimidir. Ancak yer yer Arapça ve Farsça kelimeler kullanmıştır.

• Halk şiirin tekke ve aşık tarzlarının ikisinde de eser veren sanatçı aruzla da şiirler yazmıştır.

• ​

• Şiirlerinin toplandığı bir divanı vardır.

​

ERZURUMLU EMRAH (? - 1860)

​

• Erzurum’da doğmuş, Tokat Niksar’ da vefat etmiştir.

• Halk Edebiyatı sanatçısı olmasına rağmen aruzu kullanan şairler içinde Divan Edebiyatını en iyi kullanan sanatçıdır.

• Heceyle koşma ve semailer; aruzla gazel, murabba ve muhammesler yazmıştır.

• Özellikle koşma alanında ünlenmiş, “Emrah Koşması” olarak adlandırılan koşmaları edebiyatımıza girmiştir.

• Bir sürü çırak yetiştirmiş, izinden giden aşıklar Emrah Kolu Geleneği’ni oluşturmuşlardır.

​

SEYRANİ (1807 -1866)

​

• Kayseri'nin Develi kasabasında doğumludur.

• Hicivleri ile tanınır.

• İstanbul’a geldiğinde devrin ileri gelenlerini eleştirdiği için tutunamamış, ayrılmıştır.

• Medrese eğitimi alan sanatçı asıl ününü hece ile kazanmasına karşılık aruzla da şiirler yazmıştır.

​

DADALOĞLU (1785? -1868?)

​

• 19. yy’da Türkmen boylarının yerleşik hayata geçirilmesi sırasında gerçekleşen çatışmalara Türkmenler tarafında bakan sanatçı, bu olayların etkisiyle yazdığı  şiirleri ile tanınmıştır.

• Sade bir anlatımı vardır.

• Hece ölçüsü kullanmıştır.

• Toplumsal olayları şiirlerinde yansıtmıştır.

• Koşma, semai, varsağı ve destan nazım biçiminde eserleri vardır.

​

BAYBURTLU ZİHNİ (1802 - 1859)

​

• Asıl adı Mehmet Emin’dir.

• Erzurum ve Trabzon’da medrese eğitimi görmüştür.  

• Hem heceyi hem de aruzu kullanmış şairlerden birisidir.

• Divan katipliği dahil birçok memurluklarda bulunmuştur.

• Bayburt’un Rus işgaline uğraması sonucu yazdığı koşma tarzında yazdığı ağıtı ile meşhurdur.

• Hiciv alanında kendini göstermiş bir sanatçıdır. Bunda birçok haksızlığa uğraması etkili olmuştur.

• Aruzla yazdığı eserlerini topladığı bir “Divan”ı ve yaşadıklarını anlattığu bir Sergüşetname’si vardır.

​

ÂŞIK VEYSEL (1894 -1973)

​

• 1894 Sivas,  Şarkışla'da doğmuştur.

• Çiçek hastalığı sebebi ile çocukken gözlerini kaybetmiştir.

• Ahmet Kutsi Tecer tarafından bir yarışmada keşfedilip  Türk Edebiyatına kazandırılmıştır.

• Bütün toplumu kucaklaya şiirler yazması nedeni ile toplumun geneli tarafından sevilmiş bir şairdir.

• Şiirler sade bir üslubla ele alınmıştır.

• Şirlerini "Deyişler", "Sazımdan Sesler" adlı ikitaplarda toplamıştır.

• Ümit Yaşar Oğuzcan tarafından "Dostlar Beni Hatırlasın" adıyla  bütün şiirleri sanradan yayımlanmıştır.

​

ÂŞIK MAHZUNİ ŞERİF (1940 - 2002)

​

1940'ta Maraş, Afşin doğumludur.

Alevi - Bektaşi şiir geleneğini sürdürmüştür.

Döneminin sorunlarını eleştirmesi sebebi ile bir çok soruşturma geçirmiştir.

ÂŞIK ŞEREF TAŞLIOVA (1938 -2014)

​

1938'de Kars,  Çıldır doğumludur.

Yut içi ve yurt dışında aşıklık geleneğini başarılı bir şekilde temsil etmiş bir şairdir.

Gönül Bahçesi" adlı ir kitabı 1990 yılında  Kültür Bakanlığı tarafından yayımlandı.

​

​

ÂŞIK MURAT ÇOBANOĞLU (1940 - 2005)

​

 1940'ta Kars,  Arpaçay doğumludur.

Özellikle atışma dalında başarılıdır..-

Kendine özgü sesi ve ulusal duyguları terennüm etmesi en belirgin özellikleridir.

Türkülü hikaye anlatma alanında başarılı örnekleri ile tanınır.