İslamiyete Geçiş Dönemi Türk Edebiyatı Konu Anlatımı I dinledebiyat

İSLAMİYETE GEÇİŞ DÖNEMİ

İslamiyete Geçiş Dönemi Genel Özellikleri:

Geçiş Dönemi Ürünleri:

Yazarı Yusuf Has Hacip Balagasun şehrinde doğmuştur. İyi bir eğitimden sonra Kaşgar’a gitmiş ve sonrasında eserini Karahanlı hakanı Buğra Han’a sunmuştur.
Eser “mutluluk veren bilgi” anlamındadır.
İdeal bir devlet yönetiminin nasıl olması gerektiğini anlatmıştır.
Birimi beyit, ölçüsü aruz, kalıbı fe u lün/fe u lün /fe ul’dür.
Bilinen üç nüshası, bugün Fergana, Viyana ve Mısır’da bulunmaktadır.
Türk Edebiyatında aruz kullanılan ilk eserdir.
Eser Türk Edebiyatının ilk mesnevisi olarak kabul edilir.
Alegoriktir. Yani temsili kişiler konuşturularak mesaj verilir.
Kün Togdı (hükümdar, kanun, adalet); Ay Toldı (mutluluk, saadet); Odgurmış (akıbet, hayatın sonu); Ögdülmiş (Akıl, zekâ) temsili karakterdirler.

DİVAN Ü LUGAT-İT TÜRK:

Kaşgar’da yönetici bir ailedendir. Babasının zehirlenip öldürülmesinden sonra kaçak hayatı yaşamıştır. Bu sürede Türk illerini gezmiş ve tanımıştır.
Eserine bir Türk illeri haritası koymuştur.
Eserinde sav,sagu, koşuk örnekleri de vardır. Bu ürünler İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatının yazılı ilk örnekleridir.
Araplara Türkçe’yi öğretmek amacıyla yazılmıştır.
Eserde Türkçe sözcüklerin anlamları Arapça’yla açıklanmakta ve her maddeden sonra birtakım Türkçe metinler örnek olarak verilmektedir.
Eserde yedi bin beş yüzden fazla kelime açıklanmış ve örneklendirilmiştir.

ATABETÜ’L-HAKAYIK:

Edip Ahmet Yükneki tarafından yazılmıştır.
Şairin anadan doğma kör olduğu, azimle okuyup alim olduğu söylenir.
Hakaniye Türkçesi ile yazılmıştır.
“Hakikatler Basamağı” anlamına gelir.
Dini-ahlaki bir eserdir.
Sipehsalar Mehmet Bey’e sunulmuştur.
Arapça ve Farsça kelimeler bulunur.
On dört bölümden oluşmuştur. Kırk beyit ve yüz bir dörtlükten oluşur.
Toplamda 484 mısra vardır.
Bilginin faydası, cehaletin zararları, cömertlik, cimrilik, iyi ve kötü huylar anlatılarak halka yararlı olmak amacı güdülmüştür.
Şair anlattığı bilgilere ayet ve hadisleri delil gösterir.
Mesnevi tarzındadır ama gazeli andırır bir yapısı vardır.

DİVAN-I HİKMET

Türk Dünyasının ilk mutasavvıfı kabul edilen Ahmet Yesevi tarafından söylenilen “hikmet” adlı şiirlerinden oluşur.

Dünya, ahiret hayatı, cennet, cehennem tasvirleri, peygamber yaşımı, peygamber mucizeleri, dini ve ahlaki öğütler içerir.
Hece ölçüsü ve dörtlüklerle yazılmıştır. 4+3 ve 4+4+4 ölçülüdür.
Allah, peygamber sevgisi işlenmiştir.
Sade ve yalın bir dil kullanılmıştır.
Hem aruz hem de hece ölçüsü kullanılmıştır.
144 tane “hikmet” ve 1 “münacaat”tan oluşur.
Hakaniye Lehçesiyle yazılmıştır.
İslami ögeler ile İslamiyet öncesi ögeler bir arada kullanılmıştır.
Didaktik ve manzum bir eserdir.

DEDE KORKUT HİKAYELERİ

Oğuz Türklerinin komşu milletler ve kendi aralarındaki olayları anlatın
Destani hikayelerdir.
Dede Korkut hikayelerinin tek ve tam nüshası Almanya’da Dresden Kütüphanesi’ndedir.
On iki hikaye ve bir ön sözden oluşur.
Nesir ve nazım iç içedir.
Dil sadedir. Arapça kelimeler yeni taşınılan İslam dini ile ilgili terimlerdir. Ancak yine de sınırlı sayıdadır.
Hikayeleri anlatan Dede Korkut’un gerçek bir kişilik olup olmadığı tam olarak bilinmemektedir. Daha çok temsili bir karakter olduğu düşünülmektedir.
Sözlü gelenekle yaşayan hikayeler 15. yy’da yazıya geçirilmiştir.

DİNLEDEBİYAT