DİNLEDEBİYAT

                           

HOCA DEHHANİ

​

• Doğum ve ölüm tarihleri tam olarak bilinmemektedir. Sadece 13. yy’ da yaşadığı bilinmektedir.

• Divan Edebiyatının ilk şairi kabul edilir.

• Din dışı konularda ilk kez şiir yazarak Divan Edebiyatının kuruluşunu  başlattığı kabul edilir.

• Selçuklu Şehnamesi adlı Farsça eseri yirmi bin beyitliktir.

• Divanı yoktur ancak  altı tane gazeli ve 74 beyitlik bir kasidesinin olduğu bilinmektedir.

 

MEVLANA

 

• 13. yüzyıl tasavvuf şairidir.

• Horasan’dan Konya’ya gelip yerleşmiştir.

• Birkaç şiiri dışında bütün şiirlerini Farsça ile kaleme almıştır.

• Şiirlerinde aruz veznini kullanmıştır.

• Hoşgörü ifadeleri ile günümüzde evrensel bir değer olarak kabul edilmektedir.

 

 Eserleri:

 

Mesnevi (26 bin beyit): Tasavvufi hikayelerden oluşur.

​

Divan-ı Kebir (Gazelleri ve rubaileri): Kırk bin beyitten oluşan lirik bir eserdir.

​

Fihi Ma-Fih: Mevlana’nın tasavvuf sohbetlerini içerir.

​

Mecalis-i Seb’a (Yedi Vaaz): Mevlana’nın yedi tane vaazını içerir.

​

Mektubat: Mevlana’nın devlet yetklilerine yazdığı 147 mektuptan oluşur.

 

​

SULTAN VELED

 

• Mevlana’nın oğludur.

• Mevlevilik tarikatının kurucusudur.

• Eserlerinde babası gibi Farsça kullanmıştır. Ancak Türkçe yazdığı şiirler de vardır.

• Lirizmi babası kadar derin değildir.

 

Eserleri:

Dîvân

İbtidâ-nâme

Rebâb-nâme

İntihâ-nâme

Ma’arif

 

​

AHMET FAKİH

 

• Yaşamı hakkında kesin bilgiler yoktur.

• Horasan’dan Konya’ya gelip, Mevlana’nın babasından fıkıh dersleri almıştır.

• Aldığı fıkıh derslerinden dolayı kendiine ‘akih’ denilmiştir.

​

Eserleri:

 

Çarhname: 88 beyitlik bir kasidedir. Dünyanın geçiciliğinden bahseder.

 

Kitâbu Evsâfı Mesâcidi’ş-Şerîfe: Hacca gittiği sırada gördüklerinden yola çıkarak kutsal toprakları anlattığı eseridir.

 

​

​

ŞEYYAD HAMZA

 

• 13. yy’ın son zamanlarında doğup, 14. yy’ da edebiyat dünyasında yerini almıştır.

• Hece ve aruz ölçüsünü kullanan sanatçılardandır.

• Tasavvıfi konuların yanında bireysel  konuları da ele almıştır.

• Gazel ve kasidelerindeki  doğallık dikkat çekicidir.

 

Eserleri:

Yusuf u Züleyha Mesnevisi: 1529 beyitten oluşur. Hz. Yusuf ile Züleyha kıssasını anlatır.

 

​

​

AHMEDİ (1334-1413)

 

•  “Divan” sahibi olan ilk şairimizdir.

• Eserlerinde sade bir dil kullanmıştır.

• Eserlerinde Oğuz Türkçesinin özellikleri görülür.

• Tasavvufu çok iyi bilmesine rağmen bireysel konulardan bahsetmeyi tercih etmiştir.

 

Eserleri:

Cemşid ü Hurşit (mesnevi):   İranlı şair Selman’ın aynı adlı 2700 beyitlik eserini çevirip eklemelerde buunarak 5000 beyite ulaştırdığı eseridir.

 

İskendername (mesnevi): Makedonyalı İskenderden bahseder

 

Divan: 9000 beyitlik bir eserdir.

Tervih’ül Ervah: Tıp ile alakalı bir mesnevidir.

Mirkatü’l Edeb: Arapça ve Farsça manzum sözlük.

 

​

AŞIK PAŞA

 

• Asıl adı Alaeddin Ali’dir.

• Mutassavıf  şairlerden olup Kırşehir’lidir.

• Selçuklu sarayında Farsçanın konuşulduğu, Arapça ve Farsça’nın sanat diline egemen olduğu bir dönemde Türkçeyi savunmuştur.

• Eserleri genel olarak didaktik özellik gösterir.

• Sade bir üslubu vardır.

• Aruzun yanında heceyi de kullanmıştır.

 

Eserleri:

Garibnâme: 10613 beyitlik tasavvufi mesnevidir.

Fakrnâme: 161 beyitlik tasavvufi bir eserdir.

Hikâye: 59 beyitlik kısa bir mesnevidir.

Vasf-ı Hâl: Garibname’nin sonunda yer alır. 39 beyitlik kısa bir mesnevidir.

Kimya Risalesi: Dili ağırdır. Bu yüzden Aşık Paşa’ya ait olduğu şüphelidir. Nazım nesir karışık yazılmıştır.

 

​

​

KADI BURHANEDDİN (1344-1399)

 

• Azeri Türkçesi ile şiirler yazmıştır.

• Tuyuğlarıyla ünlüdür.

• Sade ve anlaşılır bir üslubu vardır.

 

Eseri:  Divan

 

​

NESİMİ (? -1404)

 

• Bağdat’ dağmuş, Diyarbakır’ a yerleşmiştir.

• Azeri sahası şairlerindendir.

• Yunus Emre ve Mevlana’dan etkilenmiştir.

• Sade bir dille şiirler yazmıştır.

•  

Eseri:

Türkçe Divan, Farsça Divan

 

​

​

GÜLŞEHRİ /1250-1335)

​

• Asıl adının Ahmed ya da Süleyman olduğu tahmin edilmektedir. 

• Kırşehire erleşmiştir. Kırşehir’e eskiden Gülşehir denildiğinden kendisine “Gülşehri” denilmiştir.

• Sultan Veled’in isteği üzerine Mevleviliği tanıtmak için Kırşehir’ e yerleşti

• Tasavvufu konu edinmiştir. Aruzu tekniğine göre kullanmasını bilmiştir.

• Arapça ve Farsça bilmesine rağmen eserlerinde Türkçeyi tercih etmiştir.

 

Eserleri:

• Mantıku’t Tayr: ““Mantıku’t Tayr” adlı tasavvufi alegorik mesnevisinde Kaf Dağı’na ulaşmak isteyen kuşların Hz. Süleyman’ın kuşu olan Hüthüt’ün ön­derliğinde yaptıkları yolculuğu anlatır. İran şairi Feridüddin Attar’ın4724 beyitlik aynı adlı eserini çevirip eklemelerle 8184 beyite ulaştırmıştır.

 

Felekname: Farsça tasavvufi eser.

 

Aruz Risalesi: Aruz kalıplarının özelliklerinden bahseder.

 

Kuduri Tercümesi:  Çeviri bir kitaptır. Henüz ele geçmemiştir. Varlığını Gülşehri’nin Mantuk’ut Tayr’daki ifadelerinden anlıyoruz.

 

​

HOCA MESUT

​

• 14. yüzyılda  Kırşehir’de yaşadığı düşünülen bir şairdir.

• Arapça ve Farsçyı iyi bildiği anlaşılmaktadır.

• Dili sade ve anlaşılırdır.

• Tercümelerine kendi görüş ve düşüncelerini de katarak onları genişletmiştir.

 

Eserleri:

Süheyl ü Nevbahar: Yeğeni  İzzeddin Ahmed ile beraber ayazdıkları bir aşk mesnevisidir.

Ferhengnâme-i Sadî: Sadi’nin Bostan adlı eserinden tercüme edilen seçilmiş şiirlerden oluşmaktadır.

 

​

KUL MESUD

​

• 14. yy. Şairlerindendir.

• Hakkında fazla bilgi yoktur.

• Hoca Mesut ile aynı kişi olabileceğine dair görüşler vardır.

• Aydın Emirinin isteği üzerine Kelile ve Dimne’yi tercüme etmiştir.

 

​

ŞEYHİ

​

• 15. yy. Şairlerinden olup Kütahya’lıdır.

• Asıl adı Yusuf Sinan’dır. Hacı Bayram-ı Veli’nin müridi olduktan sonra “Şeyhi” adını kullanmaya başlamıştır.

• Tasavvuftan etkilenmiş ancak daha çok din dışı konularda şiirler yazmıştır.

•  Tıp eğitimi almıştır. Çelebi Mehmet’in göz rahatsızlığını iyileştirmiştir.

• Harname adlı 126 beyitlik sembolik mesnevisiyle tanın­mıştır.

• Bir fabl olan Harname’de şair, bir eşekten hareketle tasav­vufi ve toplumsal bir hiciv örneği vermiştir.

​

Eserleri:

Harname (mesnevi):

Hüsrev ü Şirin (Farsçadan çeviri, mesnevi)

Divan

 

​

​

AHMET PAŞA

​

• 15. yüzyıl şairidir. Edirne’lidir. Bursa’da ölmüştür.

• Fatih Sultan Mehmet’in hocasıdır. Kadılık, Müderrislik gibi pek çok memuriyette görev almıştır.

• 16. yüzyıl şairleri üzerinde etkili olmuştur.

• İftira sonucu  Fatih tarafından hapse atılınca “Kerem Kasidesi”ni yazmış, sonuçta affedilmiştir.

• Din dışı konularda yazdığı gazel, şarkı ve murabbaları ile ünlüdür.

• Nazirecilik ve tarih düşürmeciliği iyi bilen ve bu alanda kendinden sonraki şairlere örnek olan bir şairdir.

 

Eseri:

Divan

 

​

​

NECATİ

​

• 15. Yüzyıl şairlerinden olup asıl adı İsa’dır. Bazı kaynaklarda asıl adı Nuh olarak da geçmektedir.

• Divan katipliği, nişancılık gibi devlet vazifelerinde bulunmuştur.

• Halkın anlayabileceği bir dil kullanarak mahallileşme akımını başlatmıştır.

• Şiirlerinde atasözlerine ve halk söyleyişine yer vermiştir.

• Türkçenin şiir dili olmasına katkıda bulunan şairlerdendir.

 

Eseri:

Divan

 

​

SÜLEYMAN ÇELEBİ

​

15. yüzyıl divan şairidir.

• Vesiletü’n Necat (Kurtuluş Vesilesi) adlı mesnevisiyle tanınmıştır.

• Sade bir dil kullanmıştır.

• Dini- tasavvufi konularda yazmıştır.

•  

Eseri:

Vesiletü’n Necat (Mevlid)

 

​

​

ALİ ŞİR NEVAİ

​

• 15. yüzyıl divan şairidir. Şair ve devlet adamı olarak bilinir.

• Çağatay edebiyatının( Doğu Türkçesi) en  önemli temsilcisidir.

• Türk Edebiyatının ilk tezkiresini yazmış, ilk hamse sahibi olmuş şairdir.

 

Eserleri:

Divan (dört tane)

Muhakemet-ül Lugateyn (Türkçenin Farsçadan üstün olduğu savunulur.)

Mecalisü’n Nefais (ilk tezkire)

Mizan’ül Evzan (Aruz vezniyle ilgili teorik bir eser)

 

​

​

TAŞLICALI YAHYA

​

• 16. yüzyıl divan şairlerindendir. Arnavutluk asıllıdır.

• Yeniçeri şairlerdendir.

• Hayali adlı şairle bir çekişme yaşadığı, Irak seferi sırasında Fuzuli ile tanıştığı düşünülmektedir.

• Mesnevileriyle tanınır. Hamse sahibidir.

• Sade ve temiz bir dil kullanmıştır.

• Mahallileşme akımının etkisinde kalmıştır.

 

Esererleri:

Divan:

Şah u Geda (mesnevi)

Yusuf u Züleyha

Gencine-i Raz:

Kitab-ı Usul

Gülşen-i Envar

​

​

BAĞDATLI RUHİ

​

• 16. yüzyılda yaşamıştır.

• Azeri sahası şairidir.

• Mevlevidir.

• Toplumsal konuları işleyen bir şairdir.

• Divan’ındaki terkib-i bend’iyle tanınır. Üzerine üç yüzden fazla nazire yazılan bu “terkib-i bent”e en güzel nazireyi Ziya Paşa yazmıştır.

Eseri:

Divan

​

​

GÜVAHİ:

​

• Didaktik yönü ağır basan asker sanatçılardandır.

• Yavuz Sultan Selim döneminde Mısır ve Çaldıran seferlerine katılan sanatçı sefere giderken Anadolu’da masal, fıkra, atasözü gibi anonim değerleri derleyip şiir şeklinde ortaya koymuştur.

 

Eseri:

Pendname: 2133 beyitlik mesnevi

​