DİNLEDEBİYAT

7-Aşama Bildiren Cümleler

​

Cümlede anlatılan eylem tek seferde değil aşamalı olarak gerçekleşir. Bu olumludan olumsuza, olumsuzdan olumluya; uzaktan yakına,yakından uzağa .... vb. şekillerde olabilir.

 

Örneğin ‘ Bisiklet tarlaların arasında yavaş yavaş kayboluyordu’ cümlesinde yakından uzağa değişimi vardır.

 

Örnek Cümleler: 

​

• Gökyüzündeki ördek sürüsü bize yaklaştıkça büyüyordu.

• Küçük çocuk gün geçtikçe ayaklarını daha iyi kullanıyordu.

​

​

​

​

B-ANLAM İLİŞKİLERİ YÖNÜNDEN CÜMLELER

​

1- Aynı Anlamlı Cümleler

​

Bir cümle ile aynı anlama gelecek şekilde farklı kelimelerle oluşturulan cümlelere denir. Testlerde genelde önce bir cümle verilir sonra ‘Aşağıdakilerden hangisi yukarıda verilen cümle ile aynı anlama gelmektedir?’ şeklinde soru sorulur.

 

Örnek soru:

​

‘ Hedefi olmayan insan başarıya ulaşamaz.’

​

Aşağıdaki cümlelerden hangisi yukarıdaki cümle ile

aynı anlama gelmektedir?

 

A)  Başarıya ulaşmak için çok çalışmak gerekir.

B)  Planlama ve azim hedefe götürür insanı.

C)  Başarıya ulaşmak isteyen insanın hedefi olmalıdır.

D)  Hedefsiz insan dümensiz gemi gibi tesadüflere bağlıdır.

​

                                                 

                                                   Cevap: C               ​

​

​

​

2. Yakın Anlamlı Cümleler

​

Bir cümlenin başka bir cümle ile anlam bakımından benzerlik göstermesine denilir. Aynı anlamlı cümlelerden farkı iki cümlenin birbirinin yerini tam olarak tutamamasıdır.

 

Örnek Soru:

​

‘Denizlerdeki yunusları incelemek onun hayatı demekti’

​

Aşağıdakilerden hangisi yukarıdaki cümle ile anlam bakımından

yakınlık göstermektedir?

   

A) Denizleri yunusları incelemek onun mesleğiydi.

B) Yunusların kurtulması için elinden geleni yapıyordu.

C) Hayatın devamı için yunusların yaşaması gerektiğini düşüyordu.

D) Kendini denizlerdeki yunuslara adamıştı.

​

​

                                                        Cevap: D

​

​

​

3. Zıt Anlamlı Cümleler

​

Aynı konudaki en az iki cümlenin anlam bakımından zıt olması yani çelişmesi demektir.

 

Örnek Soru:

​

Aşağıdaki cümlelerden hangisi anlam bakımından diğerleri ile çelişmektedir.

 

A) Temizliğe dikkat etmek sağlık açısından çok önemlidir.

B) Düzenli temizlenme insan sağlığı için gereklidir.

C) Pis bir ortamda yaşamak insanı hasta edebilir.

D) Temizlik insan direncini düşüren bir uygulamadır.

​

                                                         Cevap: D

​

​

​

​

4. Neden- Sonuç Cümleleri

​

Bir cümledeki eylemin gerçekleşmesinin gerekçesinin de verilmesine denilir. Bu cümleler bileşik, sıralı ya da bağlı cümle olabilir.

​

Örnekler:

​

• Deniz dalgalanınca yüzemedik.

• Sen gelirsin diye yemek söyledik.

• Böyle şarkı söyle çünkü çok hoşuma gidiyor.

• Sabahları koşuya çıkıyorum; böylesi daha sağlıklı oluyormuş.

 

 

Örnek Soru:

​

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde neden - sonuç ilişkisi vardır?

 

A) Kilo vermek için şeker yemiyor.

B) Yağmur yağarsa ıslanırız.

C) Hasta olurum diye eldivenle dolaşıyor.

D) Eve erken geldiği için ödevlerini bitirebildi.

​

​

                                       Cevap: D

​

​

​

​

 

5. Amaç Sonuç Cümleleri:

​

Cümledeki hareketin belirlenmiş amaç için yapıldığı anlamı vardır. Genel olarak gerçekleşmiş bir eylem ile gerçekleşmemiş ama amaçlanmış bir bir eylem vardır.

 ​

• Balık avlamak için olta aldım.

• Telefon edeyim diye numarasını verdi.

• İyi biri gibi görünmek maksadıyla gülümsüyordu.

 

Örnek soru:

​

“Birinci olmak için 10 kilometre koştu.”

 

Yukarıdaki cümlede belirlenmiş bir hedef için yapılan eylemden bahsediliyor.

​

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde böyle bir durum söz konusudur?

 

A )Siren çalarsa hemen kaç.

B) Kar yağınca kızından ayrı kaldı.

C) Köye gidebilme düşüncesiyle dolmuşa bindi.

D) Denizde balık avlamayı çok severdi.

​

                             Cevap: C                                                                      

​

​

​6. Koşul- Sonuç Cümleleri

​

Koşul sonuç cümlelerinde gerçekleşmemiş iki olay vardır. Bir olayın gerçekleşebilmesi için diğer olayın gerçekleşmesi şartı vardır.

 

Örnek Cümleler:

​

• Yemeğini bitirirsen bisiklete binmeye gideriz.

• Kar yağarsa kardan adam yaparız.

• İstediğin telefonu kötüye kullanmamak şartıyla alırım.

 

Örnek Soru:

​

Aşağıdakilerden hangisi koşul(şart) –sonuç cümlesi değildir?

​

A) Keşke bizimle gelmese de sonra gelse

B) Yollar açılırsa eve gidebilirim.

C) Benimle barışmak istiyorsan özür dileyeceksin.

D) İstediğini yap ama etrafı kirletme

​

​                                       Cevap: A

​

​

​

7. Karşılaştırma Cümleleri

​

Cümle içerisinde kavram, durum, olay ya da varlıkların karşılaştırılmasıdır.

 

Örnek Cümleler:

​

• Akkuş, Ünye’den daha soğuktur.

• Benim kadar çalışkan birisi yok.

• Karadeniz'in dağı var, Doğu Anadolu’nun dağları.

• Bu çocuk diğerlerine göre daha hareketli.

 

Örnek Soru:

​

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde karşılaştırma cümlesi vardır?

​

A) Anlasa şaşardım zaten.

B) Herkes gibi değil benim kardeşim.

C) Kapıdan çıkarsan geri gelme.

D) Kupayı almak için çok çalıştık.

​

​                                     Cevap: B

​

​​​

​

C .CÜMLE YORUMU

​

1. Cümlede Konu

​

‘Bu cümle neden bahsediyor?’ ya da ‘Bu cümle neyi anlatıyor?’ sorularının cevabıdır.

 

Örnek:’ İyi dinlenmek istiyorsan iyi dinlemelisin.’ Cümlesinde ‘ İyi dinlenmenin şartı’ anlatılıyor. Yani

cümlenin konusu iyi dinlenmenin şartıdır.

​

​

​

2. Cümlede Üslup:

​

Cümlenin dil ve anlatım özelliklerine denilir.

​

​

​

3. Örtülü İfade

​

Bir cümlenin bağlaçla yazılı ya da sözlü olarak ifade edilmeyen fakat anlam olarak var olan bir cümleye bağlanmasıdır.

 

“Doğum gününde ben de fotoğraf çektirdim.” Cümlesinde “ben de” ifadesinden başkası ya da başkalarının da fotoğraf çektirdiği anlamı çıkıyor fakat bu ifade edilmemiştir.

 

Örnek cümleler

​

• Sen yine mi geldin?

• Pasta da getirmişler.

• Artık köye gidebiliriz.

​

​

4.Cümlede Ana Fikir

​

Bir cümlede ası anlatılmak istenen düşüncedir. Cümlenin vermek istediği mesaja denilir.

 

Örnek: Çekiç camı kırar ama çeliği sertleştirir.’ Cümlesinin

 

Konusu: Farklı kişilerin aynı zorluğa verdikleri tepki

Üslubu: Kapalı bir anlatımı var. Bağlaç kullanılmış.

Ana fikri: Eğer karşılaşılan durumlara dirençle uyum sağlarsan zorluklar seni ancak daha dirençli yapar