DÄ°NLEDEBÄ°YAT
Atın yiÄŸidi kendine kamçı vurdurmaz.
-
Benzeyen : Bir güçlü özellik kazanacak olandır.
-
Benzetilen : Güçlü özelliÄŸe sahip olup onu “benzeyen”e verecek olandır.
-
Benzetme Yönü : Güçlü olanın güçlü özelliÄŸidir. Bu özellik açısında benzetme gerçekleÅŸecektir.
-
Benzetme Edatı : Benzetmede kullanılan edatlardır.( gibi, kadar ...)
Dört ögenin de kullanıldığı benzetmelere “tam teÅŸbih” denilir:
Örnekler:
​
-
Aslan gibi güçlü asker ( Asker güçlülük açısından aslana benzetilmiÅŸtir.)
-
Tilki gibi kurnaz çocuk ( Çocuk kurnazlık yönünden tilkiye benzetilmiÅŸtir.)
​​
Benzetme ögelerinden birinin kullanılmadığı teÅŸbihlere “kısaltılmış teÅŸbih” denilir:
Örnekler:
​
-
Babası aslan gibidir, dikkatli olmalısın. ( Benzetme yönü “güçlü” kullanılmamış.)
Benzeyen Benzetilen B. Edatı
-
Yılan gibi adam (Benzetme yönü “sinsi” kullanılmamış.)
Benzeyen B. Edatı Benzetilen
Benzetme ögelerinden sadece benzeyen ve benzetilenin kullanıldığı benzetmelere “güzel benzetme” ya da “teÅŸbih-i beliÄŸ” denir.
Örnekler:
-
Kömür gözlüm ( Kömür→ benzetilen / göz → benzeyen)
-
Kalem kaÅŸlım ( kalem → benzetilen / kaÅŸ → benzeyen)
-
Aslan asker ( aslan → benzetilen / asker → benzeyen
​
​
​
TeÅŸhis ( KiÅŸileÅŸtirme):
Ä°nsan dışı varlık ya da kavramlara insana ait özellikler yüklemeye teÅŸhis ya da kiÅŸileÅŸtirme denilir.
Örnekler:
-
Mezarlıkta aÄŸlayan selvileri görünce üzüldüm. ( Selvi aÄŸaçlarının aÄŸlaması)
-
Kuşlar toplanmış, sohbet ediyorlardı.( Kuşların sohbet etmesi)
-
Bir balina köpek balığını azarlıyordu.( Balinanın azarlaması)
​
​
EDEBÄ° SANATLAR
​
Ä°fadeye zenginlik katmak, anlatımı güçlendirmek gibi amaçlarla kullanılan ifadelere “edebi sanat” ya da “ söz sanatları” denir.
TeÅŸbih:
Aralarında iliÅŸki bulunan iki kavram ya da varlıktan zayıf olanın güçlü olana benzetilmesidir.
Bir benzetmede 4 temel öge bulunur:
​ İntak(Konuşturma):
​
İnsan dışı varlıkların insan gibi konuşmalarına denilir.
Aslan: − Burası benim krallığım, dedi.
Yukarıdaki örnekte aslan için kullanılan “dedi” yüklemi intak deÄŸil teÅŸhistir. Çünkü bir ÅŸey demek insana ait bir özelliktir. Ancak dediÄŸi ÅŸey olan konuÅŸmanın kendisi intaktır. Kısaca “ Burası benim krallığım” cümlesi intak, “dedi” sözcüÄŸü ise teÅŸhistir, diyebiliriz.
Örnek:
-
Horoz: − Bana bak kaz, canımı sıkmaya baÅŸladın!
Kaz: - Hadi ya, bak ÅŸimdi çok korktum!
Tilki ( Sinsice arkadan yaklaÅŸarak)− Hey beyler, Birisi korkmaktan mı bahsetmiÅŸti?
​
​
MübalaÄŸa (Abartma):
Söylenecek ya da yazılacak düÅŸüncenin daha etkili olması için olduÄŸundan fazlaymış gibi aktarılmasına denilir.
Örnekler:
-
Ä°çimde ateÅŸler yanıyor. → Sıkıntılarını çokluÄŸunu ya da büyüklüÄŸünü anlatmak istemiÅŸ.
-
​Onu dünyalar kadar seviyorum.→ Sevgisinin büyüklüÄŸü ifade etmiÅŸ.
-
​Şüheda fışkıracak toprağı sıksan ÅŸüheda.→ Åžair çok ÅŸehit verildiÄŸini ifade etmek istemiÅŸ.
-
​Evliya Çelebi Erzurum’da, “Damdan dama atlarken bir kedi havada donmuÅŸ, bahar gelince çözülmüÅŸ karşı dama düÅŸmüÅŸ, sonra da gitmiÅŸ.” ÅŸeklindeki cümlesi ile Erzurum’un kışlarının sertliÄŸini anlatmak istemiÅŸtir.