DİNLEDEBİYAT
Atın yiğidi kendine kamçı vurdurmaz.
NOKTALAMA İŞARETLERİ
Nokta ( . ) :
1. Cümlenin sonuna konur.
-
Köpeğimin havlaması ile uyandım. / Uzaklar bana bugün yakın göründü.
2. Kimi kısaltmaların sonuna konur.
-
Doç. / Dr. / Alb.
3. Sayılardan sonra sıra bildirir.
-
1. Mehmet (birinci Mehmet)
-
8. Sınıf
4. Arka arkaya sıralandıkları için virgülle veya çizgiyle ayrılan rakamlardan yalnızca sonuncu rakamdan sonra nokta konulmalıdır.
-
Bugün mecliste 3,4,5. Maddeler görüşülecek.
5. Bir yazının maddelerini gösteren rakam veya harflerden sonra konur.
-
5.
-
A.
6. Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılın arasına konur.
-
08.12.1976
7. Saat ve dakika arasına konulur.
-
Uçak 08.20’ de kalkışa geçecek.
8. Dört ve dörtten çok rakamlı sayılar sondan sayılmak üzere üçlü gruplara ayrılarak yazılır ve araya nokta konur.
-
2.146.578.387
9. İnternet adreslerinde kullanılır.
10. Matematikte çarpım işareti yerine kullanılır.
-
5.6=30
Virgül ( , ):
1. Eş görevli kelime ve kelime gruplarının arasına konur:
-
Elma, armut ve muz doldurduk poşetlere.
-
Ali’nin saati, benim telefonum bir de küçük bir saat kaybettik.
2. Sıralı cümleleri arasına konulur.
-
İnsan ölür, düşünceleri ölmez.
3. Uzun cümlelerde yüklemden uzak düşmüş olan özneyi vurgulamak ve belirtmek için kullanılır.
-
Sevde, odasının tüm karışıklığına rağmen aradığını bulmada usta olduğunu kanıtlamaya çalışmasa bunların hiçbirinin başına gelmeyeceğini rahatlıkla kavrayabilirdi.
4. Cümle içinde ara sözleri veya ara cümleleri ayırmak için ara sözlerin veya ara cümlelerin başına ve sonuna konur.
-
Bak şu ileride görünen , hani bir pırıltı var, şey bir yunusun suda süzülüşü işte.
-
Arkadaşlar , müsaade buyurursanız, sınıf başkanlığı seçimine geçelim.
5. Anlama güç kazandırmak için tekrarlanan kelimeler arasına konur.
-
Dertler, yine beni buldu, yine beni buldu.
6. Tırnak içinde olmayan alıntı cümlelerinden sonra konur.
-
Bugün seninle ders çalışmasak, dedi.
8. Edebi eserlerde konuşma bölümünden önceki ifadenin sonuna konur.
-
Yavaşça ayağa kalktı, küçük çocuğa,
- Bundan sonrası tehlikelidir, dedi.
9. Kendisinden sonraki cümleye bağlı olarak ret, kabul ve teşvik bildiren hayır, yok, evet, peki, pekâlâ, tamam, olur, hayhay, başüstüne, öyle, haydi, elbette gibi kelimelerden sonra konur.
-
Tamam, bundan sonrasını ben hallederim.
10. Bir kelimenin kendisinden sonra gelen kelime veya kelime gruplarıyla yapı ve anlam bakımından bağlantısı olmadığını göstermek ve anlam karışıklığını önlemek için kullanılır.
-
İhtiyar, adamı bir güzel fırçaladı.
11. Hitap için kullanılan kelimelerden sonra konur.
-
Sayın Başbakanım,
12. Sayıların yazılışında kesirleri ayırmak için kullanılır.
-
2,7 (iki tam onda yedi)
13.Cümlede zarf fiillerden sonra virgül konmaz ancak zarf fiiller ard arda gelirse zarf fiil gruplarının arasına konulur.
-
Geceler kısaldıkça zaman yetmiyor bana. (kısaldıkça’ dan sonra virgül konulmaz.)
-
Belalar artıp, dertler çoğaldıkça insan yaşamın ne kadar sor olduğunu anlar. ( zarf fiil gruplarının arasına konmuş. Artıp- çoğaldıkça)
14. Özne olarak kullanıldıklarında bu, şu, o zamirlerinden sonra konur:
-
Bu, benim en sevdiğim şarkıydı.
Noktalı Virgül ( ; )
1. Cümle içinde virgüllerle ayrılmış tür veya takımları birbirinden ayırmak için konur.
-
Pazardan elma armut, ayva; salatalık, biber ve domates aldım.
2. Ögeleri arasında virgül bulunan sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur.
-
At ölür, meydan kalır; yiğit ölür, şan kalır.
3. İkiden fazla eş değer ögeler arasında virgül bulunan cümlelerde özneden sonra noktalı virgül konulabilir. Bunun anlamı koymak zorunda değiliz. Ancak konulduğunda yanlış olmaz.
-
Yazarın üslubu; karışık, anlaşılmaz, detaylara boğulmuş bir görüntü sergiliyordu.
İki Nokta (: )
1.Kendisiyle ilgili örnek verilecek cümlenin sonuna konur.
-
Bilgisayarımı geliştirmek için şunlar lazım olabilir: ram, 120gb ssd hdd, 8 gb ekran kartı ...
2. Kendisiyle ilgili açıklama verilecek cümlenin sonuna konur.
-
Ben kimim öğren o zaman: Ben senden yıllar önce kopartılan küçük kardeşinim.
3. Ses bilgisinde uzun ünlüyü göstermek için kullanılır.
-
i:cat.
-
A:ile
4. Edebî eserlerde konuşma bölümünden önceki ifadenin sonuna konur.
-
Çocuk:
- Bir daha seninle oyun oynamayacağım.
-
Babası:
-Yenildim diye hemen de kızıyorsun.
5. Genel Ağ adreslerinde kullanılır.
6. Matematikte bölme işareti olarak kullanılır.
-
40:2= 20
Üç Nokta ( ... )
1. Anlatım olarak tamamlanmamış cümlelerin sonuna konur.
-
Dışarıda güzel bir hava, ötüşen kuşlar, yaprakların hışırtıları ...
2. Kaba sayıldığı için veya bir başka sebepten dolayı açık yazılmak istenmeyen kelime ve bölümlerin yerine konur.
-
Bir b... böceği bana doğru yönelince ne yapacağımı bilemedim.
3. Alıntılarda başta, ortada ve sonda alınmayan kelime veya bölümlerin yerine konur.
... derken şehrin öte başından boğuk boğuk sesler gelmeye başladı... (Tarık Buğra)
4. Ünlem ve seslenmelerde anlatımı pekiştirmek için konur.Ünlemden sonra iki nokta konuşur.Soru işaretinde de iki nokta konulur.
Telefonu açtı.
— Alo!
— Ben Kadir!
— Hangi Kadir?
— Deli Kadir Ülen!..
6. Karşılıklı konuşmalarda, yeterli olmayan, eksik bırakılan cevaplarda kullanılır.
— Açın kapıyı!
— Kimsin sen?
— Sevde ...
— Hangi Sevde?
Soru İşareti ( ? )
1. Soru eki veya sözü içeren cümle veya sözlerin sonunda olmalıdır.
-
İşten ne zaman geleceğini söyledi mi?
2. Soru bildiren ancak soru eki veya sözü içermeyen cümlelerin sonuna konulur.
-
Görevli: − Adını söyle
Adam: − Alemdar
Görevli : − Soyadın?
3. Bilinmeyen, kesin olmayan veya şüpheyle karşılanan yer, tarih vb. durumlar için kullanılır.
-
Ahmed Yesevi (?-1166)
-
Üç buçuk kilometre uzaktaki Şeyh Yunus Türbesine yürüyerek 30 dakikada (?) varmış.
Not:
Soru bildiren kelime ya da ekleri taşıdığı halde soru anlamı taşımayan cümlelerin sonuna soru işareti konulmaz.
-
Sabah oldu mu çarşıya gideriz.
-
Ne zaman gideceğimi söylemedim.
-
Kaç lirası olduğunu bilmiyorum.
Not:
Soru anlamı taşıyan birden fazla cümlenin sıralı ya da bağlı cümle oluşturması durumunda tek soru işareti en sona konulur.
-
Çok yakından mı bu sesler, çok uzaklardan mı?
-
Üsküdar’dan mı, Hisar’dan mı, Kavaklardan mı? (Yahya Kemal Beyatlı)
Ünlem İşareti ( ! )
1. Sevinç, korku, şaşma gibi duyguları anlatan cümle veya ifadelerden sonra kullanılır.
-
Bugün hava ne kadar soğuk!
2. Seslenme, hitap ve uyarı sözlerinden sonra konur.
Çocuklar! Bir dakika bakabilir misiniz?
Not: : Ünlem işareti, seslenme ve hitap sözlerinden hemen sonra konulabileceği gibi ünlemle cümle arasına virgül konup cümlenin sonuna da konabilir.
-
Eyvah, köpek buraya geliyor!
3. Alay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırılmak istenen sözden hemen sonra yay ayraç içinde ünlem işareti kullanılır.
-
İsteseymiş akşama kadar on kilo balık(!) tutarmış.
Kısa Çizgi ( - )
1. Satıra sığmayan kelimeleri böler.
Köpeklerin sesinde n sabaha kadar uyuyamayan Kadir Ağa kaş-
larını çatmış, ufka doğru endişeli endişeli bakıyordu. Arkadaşla-
rının hiçbiri bu durumdan haberdar değildi.
Not: Bölünme sırasında satır sonunda ya da satır başında tek harf bırakılmaz. Bu tek harf ünlü olan harf de olsa durum değişmez.
-
Müezzin kızını kendisine vermeyen ağaya çok içerlemişt. Fakir o-
labilirdi ama gururluydu.
( Satır başında tek harf olduğu için bölünme yanlış yapılmış.)
-
Müezzin kızını kendisine vermeyen ağaya çok içerlemişti. Fakir ola-
bilirdi ama gururluydu
(Satır başında ya da satır sonunda tek harf bırakılmadığı için doğru)
2. Cümle içinde ara sözleri veya ara cümleleri ayırmak için ara sözlerin veya ara cümlelerin başına ve sonuna konur, bitişik yazılır.
-
Adam elinde tırpanla-ot kesmeye yarayan bir alet- üzerimize gelince kaçtık.
3. Kelimelerin kökleri, gövdeleri ve eklerini birbirinden ayırmak için kullanılır.
-
Ayak-lar-ı / bit-gi ...
4. Fiil kök ve gövdelerini göstermek için kullanılır.
-
Vur- / gör- / kır- ...
5. Arasında, ve, ile, ila, ...-den ...-e anlamlarını vermek için kelimeler veya sayılar arasında kullanılır.
-
Türkiye- Fransa ilişkileri bu aralara bozuk.
-
Fener- Galatasaray maçı bu akşam.
6 . Matematikte çıkarma işareti olarak kullanılır.
-
20-10=10
7. Sıfırdan küçük değerleri göstermek için kullanılır.
-
-6 °C
Eğik Çizgi ( / )
1. Dizeler düz yazı biçiminde yazıldığında aralarına konulur.
-
Bahçedeki yar mıdır / Al fistanı dar mıdır / Sevip de alamayan / Dünyada adam mıdır.
2. Adres yazarken apartman numarası ile daire numarası arasına ve semt ile şehir arasına konur.
-
Altınyunus Sokak 2/14 ÜNYE/ ORDU
3. Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konulabilir.
-
29/08/2009
4. Dil bilgisinde eklerin farklı biçimlerini göstermek için kullanılır.
-
-a /-e, -an /-en, -lık /-lik, -madan /-meden vb.
5. Genel Ağ adreslerinde kullanılır.
6. Matematikte bölme işareti olarak kullanılır.
-
10/2=5
7. Fizik, matematik vb. alanlarda birimler arası orantıları gösterirken eğik çizgi araya boşluk konulmadan kullanılır.
-
g/sn (gram/saniye)
Ters Eğik Çizgi ( \ )
Bilgisayar ortamında adres göstermek için art arda gelen dizinleri birbirinden ayırt etmek için kullanılır:
D:\YENİKLASÖR\SEVGİ.MP3
Tırnak İşareti ( “ ” )
1. Başka bir kimseden veya yazıdan olduğu gibi aktarılan sözler tırnak içine alınır.
-
“Gün döner, devran döner.” demişti şair.
2. Özel olarak vurgulanmak istenen sözler tırnak içine alınır.
-
Çok uğraştım ama “ sevgisiz çaresizlik ” ne demek anlayamadım.
3. Cümle içerisinde eserlerin ve yazıların adları ile bölüm başlıkları tırnak içine alınır.
-
Bugün Aytmatov’un “ Gün Olur Asra Bedel” adlı eserini bitirdim.
-
Karakolda polislere “de’nin yazılışı” konusunu anlattım ancak hiçbiri anlamadı.
Not-1: Tırnak içine alınan sözlerden sonra gelen ekleri ayırmak için kesme işareti kullanılmaz.
-
Ömer Seyfettin’in ”Kaşağı”sını kitapçıda bulamadım.
Not-2: Bilimsel çalışmalarda künye verilirken makale adları tırnak içinde yazılır.
Not-3: Tırnak işareti ile vurgulanmak istenen kısım eğik yazı ile gösterilirse tırnağa gerek kalmaz.
Tek Tırnak İşareti ( ‘ ’ )
Tırnak içinde verilen cümlenin içinde yeniden tırnağa alınması gerektiği zaman kullanılır.
“Bugün burada ‘İstiklal Marşı’ okuyacağız.” dedi öğretmenimiz.
Den den İşareti (")
Bir yazıdaki maddelerin sıralanmasında veya bir çizelgede alt alta gelen aynı sözlerin, söz gruplarının ve sayıların tekrar yazılmasını gerek olmaması için kullanılır.
a. Geçişli fiil
b. Geçişsiz "
c. Oldurgan "
ç. Ettirgen "
Yay Ayraç ( )
1. Cümlede arasöz gibi cümle dışı unsur olduğu halde anlamı tamamlayıcı ögeler yay ayraç içinde verilebilir.
-
Hemen Ahmet’i ( şu ilerideki mavi tişörtlü olan) çağır.
Not: Yukarıdaki örnekte görüldüğü gibi özel veya cins isme ait ek, ayraçtan önce yazılır.
3. Tiyatro eserlerinde ve senaryolarda konuşanın hareketlerini, durumunu açıklamak ve göstermek için kullanılır.
-
Öğrenciler : ( Hep bir ağızdan) − Tamam öğretmenim.
4. Alıntıların aktarıldığı eseri, yazarı veya künye bilgilerini göstermek için kullanılır.
Ey derde dermân isteyen yetmez mi derd dermân sana,
Ey râhat‐ı cân isteyen kurbân olandır cân sana.
(N. Mısri)
5. Alıntılarda, alınmayan kelime veya bölümlerin yerine konulan üç nokta, yay ayraç içine alınabilir.
-
Bu olaydan sonra tekrar yola çıktık. (...) En sonunda kasabaya ulaştık.
6. Bir söze alay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırmak için kullanılan ünlem işareti yay ayraç içine alınır.
-
Sınavda birinci (!) olacağını söylüyor.
7. Bir bilginin şüpheyle karşılandığını veya kesin olmadığını ya da henüz gerçekleşmediğini göstermek için kullanılan soru işareti yay ayraç içine alınır.
-
Mehmet Fuat Alyanak (1945- ?)
-
Arkadaşları onun çok güvenilir (?) olduğunu söylüyorlar.
8. Bir yazının maddelerini gösteren sayı ve harflerden sonra kapama ayracı konur.
a)
b)
Köşeli Ayraç ( [ ] )
1. Ayraç içinde ayraç kullanılması gereken durumlarda yay ayraçtan önce köşeli ayraç kullanılır.
-
Kirpi [Ferik Halit Karay (1888-1965) ]
2. Metin aktarmalarında, çevirilerde, alıntılarda çalışmayı yapanın eklediği sözler için kullanılır.
3. Kaynak olarak verilen kitap veya makalelerin künyelerine ilişkin bazı ayrıntıları göstermek için kullanılır
Kesme İşareti ( ’ )
1. Özel adlara getirilen iyelik, durum ve bildirme ekleri kesme işaretiyle ayrılır.
-
Tatilde Isparta’ya gideceğiz.
2. Yer bildiren özel isimlerde kısaltmalı söyleyiş söz konusu olduğu zaman ekten önce kesme işareti kullanılır.
-
Boğaz’dan,
-
Çarşı’dan Beşiktaş’ a çağrı var.
3. Belli bir kanun, tüzük, yönetmelik kastedildiğinde büyük harfle yazılan kanun, tüzük, yönetmelik sözlerinin ek alması durumunda kesme işareti kullanılır.
-
Bu Kanun’un 12. maddesinin c bendi...
4. Sonunda 3. teklik kişi iyelik eki olan özel ada, bu ek dışında başka bir iyelik eki getirildiğinde kesme işareti konmaz.
-
Ünye ilçemizin güzelliği
5. Kurum, kuruluş, kurul, birleşim, oturum ve iş yeri adlarına gelen ekler kesmeyle ayrılmaz.
-
Türk Dil Kurumundan, Yürütme Kuruluna, Özdemir Bakkaliyesinden
6. Başbakanlık, Rektörlük vb. sözler ünlüyle başlayan bir ek geldiğinde Başbakanlığa, Rektörlüğe vb. biçimlerde yazılır.
7. Özel adlara getirilen yapım ekleri, çokluk eki ve bunlardan sonra gelen diğer ekler kesmeyle ayrılmaz.
-
Türkleşmek, Hristiyanlık,Batılılaşmak, Atatürkçülük.
8. Kişi adlarından sonra gelen saygı ve unvan sözlerine getirilen ekleri ayırmak için konur.
-
Kadir Paşa’ya
-
Türk Tarih Kurumu Başkanı’na
9. . Kısaltmalara getirilen ekleri ayırmak için konur.
-
TDK’nin
-
BM’ye.
10. Sayılara getirilen ekleri ayırmak için konur.
-
1975’te
11 . Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adlarına gelen ekleri ayırmak için konur.
-
Referandum 16 Nisan’da olacakmış.
12. Seslerin ölçü ve söyleyiş gereği düştüğünü göstermek için kullanılır.
-
Düşse n’ola sevdiğimin yanına
13. Bir ek veya harften sonra gelen ekleri ayırmak için konur.
-
a’dan z’ye kadar