DÄ°NLEDEBÄ°YAT
Atın yiÄŸidi kendine kamçı vurdurmaz.
SIFATLAR
​
Ä°simler hakkında bilgi veren sözcüklere denilir. Genel olarak isim olarak kullanılan kelimelerin baÅŸka isimlerin özellik ve nitelikleri hakkında bilgi verme göreviyle kullanılmaları durumunda o isimler sıfata dönüÅŸür.
Sıfatlar isimlerden önce gelerek onları niteler ya da belirtirler. Bu yüzden sıfatlara önad da denilir.
​
​
SIFAT ÇEŞİTLERÄ°
​
1- Niteleme Sıfatları:
Ä°simlerin nitelikleri hakkında bilgi veren sıfatlardır. Ä°sme sorulan ‘nasıl’ sorusunun cevabı niteleme sıfatıdır.
Örnek: ( Güzel ev) Ev ismine soruyoruz= Nasıl ev?
Cevap: Güzel ev. O halde güzel niteleme sıfatıdır.
Ä°yi oyuncu, kötü çocuk, kocaman köpek, hoÅŸ koku = altı çizili sözcükler niteleme sıfatıdır.
2- Belirtme Sıfatları:
​
Ä°simlerin nitelikleri dışında kalan tüm özelliklerini belirten sıfatlara denilir. Belirtme sıfatları isme sorulabilecek ‘nasıl’ sorusu dışındaki diÄŸer tüm soruların cevabıdır.
Örnek:
​
Üç kiÅŸi= kaç kiÅŸi? – Cevap olan üç rakamı belirtme sıfatıdır.
Bazı insanlar= hangi insanlar?- bazı sıfatı belirtme sıfatıdır.
Belirtme Sıfatı Kendi Arasında Bölümlere ayrılır:
a. Ä°ÅŸaret Sıfatları: Ä°simleri iÅŸaret anlamı taşıyan sözcüklerle belirten sıfatlardır.
Bu gökyüzü
Åžu gökyüzü
O gökyüzü
Öteki gökyüzü
Beriki gökyüzü ...
altı çizili sözcükler iÅŸaret sıfatıdır. Dikkat edilirse iÅŸaret sıfatları bazı iÅŸaret zamirlerinin sıfat göreviyle kullanılmaları ile ortaya çıkmıştır.
​
​
b. Belgisiz Sıfatlar:
Belli belirsiz durumdaki sıfatları belirtirler.
Örnek: Bazı insanlar çok aç gözlü oluyor.
Kimi politikacılar ortalığı karıştırıyor.
Her gün yanıma geliyor.
Birkaç balık aldım
c. Soru Sıfatları:
İsimleri soru yoluyla belirten sıfatlardır. Soru sıfatlarının cevabı ya sıfattır ya da sıfat olabilmelidir.
Soru : Nasıl bilgisayar aldın?
Cevap: Güzel bilgisayar aldım. ( Güzel sıfatı yerine çirkin, mükemmel, harika, kötü vb. Sıfatlar da konulabilir. Yani soru sıfatının illa ki bir cevabı olmak zorunda deÄŸildir. Kafamızdan cevap verdiÄŸimizde cevabın sıfat olabilmesi yeterlidir.
Kaç ceviz düÅŸtü adam başına?
Hangi evi satın aldın?​
​
d. Sayı Sıfatları:
Ä°simleri sayıları yönünden belirten sıfatlardır.
Sayı sıfatları 4’ e ayrılır:
1- Asıl Sayı Sıfatları:
Ä°sme sorulan ‘kaç’ sorusunun tam sayı olarak cevabıdır. Kısaca isimleri tam sayı olarak belirtir diyebiliriz.
Örnek: Bir kiÅŸi / on kutu / yirmi beÅŸ öÄŸrenci
Not: Belgisiz Sayı sıfatı bir i,le sayı sıfatı biri karıştırmamak gerekir. EÄŸer bir sıfatı ‘herhangi’anlamı taşıyorsa
belgisiz, kesin tam sayı anlamı taşıyorsa sayı sıfatıdır.
Örnek: Beni bir gün görmeye gel.= Herhangi bir gün anlamı var. O yüzden belgisiz sayı sıfatı
Haftada sadece bir gün görüÅŸme izni var.= Tam sayı olan bir olduÄŸu için sayı sıfatıdır.
​
​​2- Sıra Sayı Sıfatları:
​
Ä°simlerin sırasını belirten sıfatlardır. Sıra sayı sıfatı olan kelime –ıncı, inci eklerini kullanır. Ä°sme ‘ kaçıncı’ sorusu sorulur.
Örnek:
On ikinci sporcu oldum yarışmada.
Alttan ikinci pastayı alayım.
​​
​
3- ÜleÅŸtirme Sayı Sıfatları:
Ä°simleri paylaÅŸtırma anlamı taşıyan sıfatlardır. –ar, -er eki alırlar. Ä°sme ‘ kaçar’ sorusu sorulur.
Örnek: Üçer kiÅŸi alalım her seferinde.
Adam başına beşer ceviz verdiler.
​
​​4-Kesir Sayı Sıfatları:
Ä°simleri kesirli sayılar ile belirten sıfatlardır. Ä°simlere ‘ ne kadar , kaçta kaç’ soruları sorulur.
Örnek: Yarım elma / bütün ekmek / yüzde elli komisyon / dörtte bir hak
Not: Sadece sayılarla yapılan ancak belli belirsizlik anlamı taşıyan sıfatlara belgisiz sayı sıfatları denilir.
Örnek:
Üç beÅŸ kiÅŸi dövmüÅŸ çocuÄŸu. / Kırk elli yaÅŸlarında vardı.
​
​
SIFATLARDA KÜÇÜLTME
​
cık, -cik -ce, -ca,- ımsı, -imsi, imtrak,- ımtrak ekleri kullanılır.-cık, cik ekleri dışındaki ekler küçültme anlamından ziyade ‘...e yakın ‘anlamı taşır. Yani eklendiÄŸi sıfatı anlam yönüne doÄŸru yakınlaÅŸtırır.
ÖrneÄŸin:
​
‘Büyücek bina’ dediÄŸimizde büyücek sıfatı binanın büyük deÄŸil büyüÄŸe yakın olduÄŸu anlamı katmıştır.
‘Küçücek bina’ denildiÄŸinde de küçük deÄŸil küçüÄŸe yakın anlamı katar.Yani küçükten büyük denilmek istenmiÅŸtir.
‘Büyükçe bir çocuk karşıma çıktı.’ Büyükçe= büyüÄŸe yakın
Mavimsi bir rengi vardı.= Mavimsi= maviye yakın
Ufacık çocuk= yakınlık deÄŸil küçültme anlamı vardır.
​
​
SIFATLARDA PEKÄ°ÅžTÄ°RME
​
Anlamca kuvvetlendirilmiş sıfatlara denilir.
​
Beyaz- bembeyaz ev
Siyah- Simsiyah kedi ... gibi
Tertemiz kıyafet/ Sapsarı ova gibi.
Not:
​
Sıfat olarak kullanılan ikilemeler de anlamca pekiştirme başlığı altında değerlendirilebilir.
ÇeÅŸit çeÅŸit defterleri önüme yığdı. / Sarı sarı elmaları görünce aÄŸzım sulandı.
​
ADLAÅžMIÅž SIFAT
​
Genel olarak niteleme sıfatlarında karşılaşılan bir durumdur. Niteleme sıfatını nitelediÄŸi isim ifade edilmediÄŸi zamanda anlamca kendini belli ediyorsa bu tür sıfatlara adlaÅŸmış sıfat diyoruz.
Örnek:
-
Yaşlı insanlara saygı duymak gerekir= Yaşlılara saygı duymak gerekir.
-
Kırmızılaşmış domatesleri kopar yeşilleri koparma.