DÄ°NLEDEBÄ°YAT
Atın yiÄŸidi kendine kamçı vurdurmaz.
2.Ölçü (Vezin):
​
Şiirdeki dizelerin hece sayısı eşitliğine denilir. Ayrıca aruz vezninde hece değerlerinin de benzerliği esas alınır.
​
Ölçü ÇeÅŸitleri:
a.Aruz Ölçüsü:
​
Bu vezin çeÅŸidinde hecelere uzun(kapalı), kısa (açık) deÄŸerler verilir. Bu deÄŸerlere uygun kalıplar oluÅŸturulur. Ä°lk mısranın kalıbına göre diÄŸer mısralar yazılır. Aruz vezninde hem hece sayısı eÅŸitliÄŸi, hem de hece deÄŸeri benzerliÄŸi ÅŸartı vardır. Ancak bu ÅŸartlara uymak çoÄŸu zaman % 100 mümkün olamamaktadır. Bazen kalıplarda olan uyumsuzluklar söz konusu olunca aruz hatası denilip ÅŸiire devam edilir.
​
b. Hece Ölçüsü:
​
Dizeler arasındaki hece sayısı eÅŸitliÄŸine dayanan ölçüdür. Türklerin milli ölçüsüdür. Ahengi saÄŸlamak amacı ile duraklar belirlenir.
c. Serbest Åžiir:
Mısralar arasında belirlenmiş bir kural bulunmayan şiirlere denilir.
​
​
3. Kafiye Bilgisi
​
a. Redif:
​
Mısra sonlarındaki seslerin yazılış, okunuÅŸ, görev ve anlam bakımından aynı olmasına denilir. Bir ÅŸÅŸirde önce redif aranır. Rediften sonra kafiyeye bakılır. Önce mısra sonlarındaki ses benzerlikleri bulunur. Ardından bu seslerin görev ve anlam bakımından da benzer olup olmadığı sorgulanır. EÄŸer görev ve anlam bakımından aynı iseler bunlara redif denilir. Görev ve anlam bakımdan aynı olmayan ses benzerlikleri kafiye denilir.
​
Garibim bana el diyorlar ...a
Ümid kalmamış yel diyorlar ...a
Ä°yi ile kötü karışmış iyice ...b
Kayıp gidenlere sel diyorlar. ...a
“diyorlar” ses, anlam ve görev bakımından aynıdır. O yüzden redif oluyor.
b. Kafiye:
​
Mısra sonlarındaki ses benzerliklerine denilir. Bu ses benzerliklerinde görev ve anlam benzerliÄŸi olmamalıdır. Çünkü görev ve anlam benzerliÄŸi olursa kafiye deÄŸil redif olurlar.
​
​
Garibim bana el diyorlar ...a
Ümid kalmamış yel diyorlar ...a
Ä°yi ile kötü karışmış iyice ...b
Kayıp gidenlere sel diyorlar. ...a
“diyorlar” redif olduÄŸundan dolayı baÅŸka ses benzerliÄŸi var mı diye baktığımızda “el, yel ve sel” kelimelerindeki “el” ler karşımıza çıkıyor. Görev ve anlam benzerliÄŸi olmadığı için kafiye diyoruz.
Kafiye ÇeÅŸitleri:
​
1.Yarım Kafiye:
​
Mısra sonlarındaki tek ses benzerliÄŸi olan kafiye çeÅŸididir.​
Gelinlik içinde ol gelin ..a
Gerdanı boynua sal gelin. ..a
Dilerim ömür boyunca ...b
Saygıyı sevgiyi bil gelin. ..a
“gelin” ler redif, “l”ler yarım kafiye.
​
​
2. Tam Kafiye:
​
Mısra sonlarındaki iki ses benzerliğine denilir.
​
Bin atlı akınlarda çocuklar gibi ÅŸendik ...a
Bina atlı o gün dev gibi bir orduyu yendik. ...a
​
“dik” ler redif, “en” ler tam kafiye
2. Tam Kafiye:
​
Mısra sonlarındaki iki ses benzerliğine denilir.
​
Bin atlı akınlarda çocuklar gibi ÅŸendik ...a
Bina atlı o gün dev gibi bir orduyu yendik. ...a
​
“dik” ler redif, “en” ler tam kafiye
​
​
​
3. Zengin Kafiye:
​
Mısra sonlarındaki üç ve daha fazla ses benzerliÄŸine denilir.
​
Bilirim adını sanını onun kim saklar? ...a
Belli bağrında tutar soğuk topraklar. ...a
​
“lar” hecesi birinci mısrada fiil yapım eki ve sonrasında geniÅŸ zaman ekinden oluÅŸmakta, ikinci mısrada ise çoÄŸul eki görevinde kullanılmaktadır. Bu nedenle redif olamazlar. “aklar” zengin kafiyedir.
​
​
4.Tunç Kafiye:
​
Mısra sonundaki sözcük diÄŸer mısranın sonundaki sözcüÄŸün son kısmı ise tunç kafiye oluÅŸmuÅŸ olur.
ArkadaÅŸ, yurduma alçakları uÄŸratma, tanı! ...a
Verme, dünyaları alsan da bu cennet vatanı ...a
“tanı” sözcüÄŸü ikinci mısrada “vatanı” sözcüÄŸünün son kısmı olmuÅŸ. Bu nedenle tunç kafiyedir.
​
5.Cinaslı Kafiye
​
Mısra sonlarındaki ses benzerlikleri arasında cinas sanatı varsa (eş seslilik) bu kafiyeye cinaslı kafiye denir.
Asmaya ...a
Kapımdaki asmaya ...a
Ben yarimden ayrılmam ...b
Götürseler asmaya ...a
“asmaya” sözcükleri cinaslı kafiye olarak kullanılmıştır.