DİNLEDEBİYAT
Atın yiğidi kendine kamçı vurdurmaz.
Hikaye:
Olmuş ya da olabilecek olayları yer ve zaman ve kişi ekseninde anlatan kısa yazılardır.
Hikayenin Unsurları:
Olay: Hikayede her şey olayın çevresinde gerçekleşir.
Zaman: Olayın geçtiği zamandır.
Mekan: Olayın gerçekleştiği yer kastedilir.
Şahıs: Olay şahıslar tarafından gerçekleştirilir.
Bir hikaye üç bölümden oluşur:
Serim : Hikayenin giriş bölümüne denilir.Olayın geçtiği zaman, çevre ve kişiler tanıtılır.
Düğüm: Hikayede olayın yoğunluk kazandığı bölümdür. Olay bütün ayrıntılarıyla ele alınır.
Çözüm: Olayın bir sonuca bağlandığı bölümdür.
Hikaye Çeşitleri:
1- Olay Hikayesi:
Maupassant tarzı hikaye de denilir. Hikayenin planına uygun işlendiği çeşittir. Olay merak uyandırcı şekilde sürükleyici bir anlatıma sahip şekilde işlenir.
En önemli temsilcisi Fransız Guy de Maupassant’ tır. Bu yüzden olay hikayesinin diğer ismi de “Maupassant” olmuştur.
Türk Edebiyatında Ömer Seyfettin bu türün önemli temsilcilerindendir. Ayrıca Refik Halit Karay, Reşat Nuri ve Hüseyin Rahmi Gürpınar olay hikayesi alanında ünlü edebiyatçılarımızdandır.
2. Durum Hikayesi:
Çehov tarzı hikaye olarak da bilinir. Çünkü bu alandaki en önemli temsilcisi Rus hikayeci Anton Çehov’dur.
Bu hikaye anlayışında olay değil günün bir kesiti anlatılır. Hikaye planına da uyulmaz. Merak uyandırma amacı ile sürükleyicilik ve heyecan yoktur. Daha çok hayal gücünü canlandırmaya çalışır.Kişiler kendi doğal halleri ile aktarılır. Bir düşünce kabul ettirilmeye çalışılmaz.
Tarık Buğra, Memduh Şevket Esendal ve Sait Faik Abasıyanık bu türde önemli edebiyatçılarımızdır.
3. Modern Hikaye:
İnsanların yaşamlarında her zaman gördükleri sıradan olayların arka planını ortaya çıkarmaya çalışan hikaye türüdür.
Genelde toplumsal ve ahlaksal bozuklukları işler. Modernleşme sürecinde insanın geçirdiği değişimi farkettirmeden eleştirerek okuyucuların gözleri önüne serer.
Bu türün öncülerinden Franz Kafka dünya edebiyatında, Haldun Taner ise bizim edebiyatımızdadır .
Hatıra (Anı):
İnsan yaşamında iz bırakan olayların daha sonrasında olayı yaşayan kişi tarafından kaleme alınması ile ortaya çıkan yazı türüne denilir.
Özellikleri:
-
Tarihsel belge niteliği omamasına rağmen tarihe ışık tutan eserlerdir.
-
Birinci kişi anlatımı söz konusudur.
-
Açık, sade içten bir anlatımı vardır.
-
Öyküleyici, betimleyici, açıklayıcı anlatım türleri kullanılır.
-
Jean Jacques Roussau’ nun “İtiraflar” adlı eseri batı edebiyatında en bilinen anı türündeki eserdir.
-
Türk Edebiyatında ise Muallim Naci’nin “Ömerin Çocukluğu”, Ziya Paşa’nın “Defter’i Amal”ı, Ahmet Rasim’in “Falaka”sı, Hlit Ziya’nın “Kırk Yıl”ı, Hüseyin Cahit’in “Edebi Hatıralar”ı, ve Falih Rıfkı Atay’ın “Çankaya”sı bu alanda en bilinen eserlerdir.
Eleştiri:
Bir eseri ya da sanatçıyı tanıtma amaçlı yazılan yazılara denilir. Eser yazılırken tüm yönleri ile le alınır.Yani eser sadece olumsuz yanları ile değil de varsa olumlu yanlarıyla da ele alınır.
Özellikleri:
-
Öznellikten mümkün olduğunca kaçınılmalıdır.
-
Eleştirisi yapılan eserden uzaklaşılmamalı, sonuna kadar aynı eser üzerinde durulmalıdır.
-
Eleştiride mümkün olduğunca somut verilerden yararlanılmalı, eleştiri cümleleri eserdeki ilgili cümle ya da paragraflara dayandırılmalıdır.
-
Yazılan her eser ve eserin sahibi eleştiriye konu olabilir.
-
Eser olumlu ve olumsuz yönleri ile ele alınmalıdır.
-
Türk Edebiyatında ilk eleştiri Tanzimat Döneminde Ziya Paşa’nın Harabat adlı antolojisi için yazılan “Tahrib-i Harabat adlı eserdir.
Deneme:
Yazarın herhangi bir konudaki şahsi görüşlerini kendi kendisi ile konuşuyormuş gibi yazdığı sabit bir kuralı olmayan yazılardır.
Özellikleri:
-
Yazar herhangi bir konuda şahsi görüşleri iç hesaplaşma tarzında ele alır.
-
Samimi bir üslubu vardır.Ancak karşıda birine hitap ediyor gibi değilde kendi kendine anlatıyor gibidir.
-
Genel olarak toplumsal konularda değil de bireysel konularda yazılır.
-
Öğretici ve düşünsel yazılardır.
-
Anlatılanları ispatlama kaygısı yoktur.
-
Herhangi bir yazım planı yoktur.
-
Kısa yazılardır. Genelde birkaç sayfayı geçmez.
-
Akıcı bir üslubu vardır ve geniş halk kitleleri tarafından anlaşılabilecek sade bir üslubu vardır.
-
Dünya edebiyatında bu alanda en ünlü isim Montaigne’dir. “Denemeler” adlı kitabı dünyaca ünlüdür.
-
Türk Edebiyatında Ahmet Haşim, Ahmet Rasim, Refik Halit Karay, Falih Rıfkı Atay, Nurullah Ataç, Cemil Meriç, Mehmet Kaplan deneme alanında önde olan isimlerdir.
Makale:
Bir konuda yazılan ispatlı yazılardır. Yayın organlarında yayımlanarak okuyucuya ulaştırılır.
Özellikleri:
-
Bilimsel metinlerdendir. Bir görüşün doğru ya da yanlışlı ispatlanmaya çalışılır.
-
En belirgin özelliği kanıtlara başvurmasıdır. Bunlar belge, istatistiki veri ...vs olabilir.
-
Nesnel bir bakış açısı ile kaleme alınmalıdır.
-
Konu sınırlaması yoktur. Her konuda yazılabilir.
-
Makaleyi yazan kişi yazdığı konuda biligili ya da uzman olmalıdır.
-
Gazete, dergi ya da internet ortamında yayımlanır.
-
Açıklayıcı anlatım kullanılır. Süslü anlatımdan uzak durulur.
-
Türk Edebiyatında ilk makale Şinasi’nin Tercüman-ı Ahval gazetesinin ilk sayısında yayımladığı Tercüman-ı Ahval Mukaddime’sidir.