DİNLEDEBİYAT

TASAVVUF (TEKKE) EDEBİYATI SANATÇILARI

​

​

YUNUS EMRE

​

Türk Edebiyatında ilahi nazım biçiminin en usta şairlerinden biridir. Yazılması- söylenmesi  kolay gibi görünüp de gerçekte zor olan ifadeler için kullanılan sehl-i mümteni tarzını en iyi kullanan şairlerden birisidir.

​

• Hece veznini kullanmış, sade bir üslupla şiirlerini söylemiştir.

• Doğum ve ölüm yerleri kesin olarak bilinmemektedir. Ancak Eskişehir civarında öldüğü tahmin edilir.

• Moğolların Anadolu’yu işgalleri döneminde yaşadığı düşünülmektedir.

• Şiirlerinde Allah  ve Peygamber aşkını derin bir lirizmle ifade etmiştir.

• Şeyhi Tabduk Emre’nin yıllarıca hizmetini görmüş, görüşlerini yaymıştır.

• Aruz veznini ise Risalet-ün Nushiye adlı mesnevi tarzındaki didaktik eserinde kullanmıştır.

• Risalet-ün Nushiye adlı mesnevisi dışında şiirlerinin toplandığı bir divanı vardır.

HACI BAYRAM-I VELİ

​

Bayramiye Tarikatını kurucusu islam mutasavvıfıdır. Fatih Sultan Mehmet’in hocası Akşemsettin’in hocası, Somuncu Baba’nın talebesidir.

​

• Şiirlerinde “Bayrami” mahlasını kullanır.

• Şiirlerinden çok azı günümüze ulaşmıştır.

• Kendisinin ve talebelerinin geçimini ziraatla sağlamıştır.

• Ankara’da yaşamıştır. Türbesi Ankara’da Hacı Bayram Camii yanındadır.

• Şiirleri Yunus Emre tarzındadır.

​

Bir şiiri:

Bilmek istersen seni,
Cân içinde ara cânı.
Geç cânından bul ânı,
Sen seni bil, sen seni.

Kim bildi ef'âlini,
Ol bildi sıfâtını,
Anda gördü zâtını,
Sen seni bil, sen seni.

Görünen sıfâtındır,
O'nu gören zâtındır,
Gayri ne hâcetindir,
Sen seni bil, sen seni.

Kim ki hayrete vardı,
Nûra müstagrak oldu,
Tevhîd-i zâtı buldu,
Sen seni bil, sen seni.

Bayram özünü bildi,
Bileni anda buldu,
Bulan ol kendi oldu,
Sen seni bil, sen seni.

KAYGUSUZ ABDAL

​

Alevi- Bektaşi şiir anlayışının kurucularındandır. Bektaşiliği ilkelerini nükteli ifadelerle anlatmıştır.

• Ağırlıklı olarak heceyi kullanmıştır. Ancak hecenin yanında aruzu da kullanmıştır.

• Hece ile yazdığı şiirleri cönklerde, aruzla yazdıkları ise divanında yer alır.

• Asıl adı Gaybi’dir. Ancak “Kaygusuz” mahlasını kullanmıştır.

• Şiirde Yunus Emre’den etkilenen şair in tekerlemeleri ve şathiyeleri oldukça ünlüdür.

 

​​

Manzum Eserleri:     

                                      

1. Divân,

2. Gülistân,

3. Mesnevî-i Baba Kaygusuz (I-II-III ),

4. Gevhernâme,

5. Minbernâme.

 

Mensur Eserleri:

​

1. Budalanâme,

2. Kitâb-ı Miğlâte,

3. Vücûdnâme,

4. Risâle-i Kaygusuz Abdal (Tercüme).

 

Manzum -Mensur Eserleri:

​

1. Saraynâme,

2. Dil-güşâ.

EŞREFOĞLU RUMİ

 

Hacı Bayram-ı Veli’nin damadı ve mutasavvıftır.

 

• Medrese eğitimi görmüştür.

• Şiirde Yunus Emre’nin izinden gitmiştir.

• Hece yanında aruzu da kullanmıştır.

• Tasavvuf ilkelerini yaymaya çalışmıştır.

• Şiirlerinde “Rumi” mahlasını kullanmıştır.

 

Eserleri:

Müzekkinnüfûs , Tarîkâtnâme, Delâil-ün-Nübüvve, Fütüvvetnâme, İbretnâme, Mâzeretnâme, Elestnâme, Nasîhatnâme, Hayretnâme, Münâcâtnâme, Cinân-ül-Cenân, Tâcnâme, Eşref-üt-Tâlibîn gibi eserleri vardır.

Dîvânında , Yûnus Emre tarzında şiirleri vardır.

Bir Örnek:

Tövbeye Gel

Ey hevâsına tapan
Tövbeye gel tövbeye
Hakk’a tap haktan utan
Tövbeye gel tövbeye 

Nice nefse uyasın
Nice dünyâ kovasın
Vakt ola usanasın
Tövbeye gel tövbeye 

...

PİR SULTAN ABDAL (? - ?)

​

• XVI. yüzyıl edebiyatının ünlü şairlerindendir.

•  Alevi-Bektaşi şiir geleneğinin en ünlü şairidir.

• Hem aşık tarzında hem tekke tarzında şiirleri vardır.

• İran şahının propagandasını yaptığı için Hızır Paşa tarafından Sivas'ta idam ettirilmiştir.

• Güçlü bir inanç, sade bir halk dili, coşkun bir lirizm belirleyici özellikleridir.

• Şiirlerinde tasavvuf, tabiat, aşk temalarını işlemiştir.

• Bütün şiirlerini hece ölçüsüyle söylemiştir