Destan türü ve özellikleri I dinledebiyat

Destan

Bir milletin hayatında yer etmiş olayların, kahramanlıkların nesilden nesile geçerken olağanüstülükler de katılarak anlatılması ile ortaya çıkan türdür.

Destanların Özellikleri:

Bazıları anonimdir, bazıları ise bir şair tarafından yazılmıştır.
Şiir şeklindedirler. Ancak anonim olan doğal destanların çoğu günümüze nesir şeklinde ulaşmışlardır.
Olağanüstü olaylar ve kişilikler barındırırlar.
Genellikle aşk, yiğitlik, kahramanlık üzerine bir oly örgüsü vardır.

Destan Türleri:

Destanlar 2’ ye ayrılır:

a- Doğal Destanlar:

Anonim destanlara denilir. Söyleyeni belli olmayan, sonradan derlenmiş destanlardır.

Doğal Destanlar üç safhada ortaya çıkarlar:

1. Doğuş Safhası: Önemli bir olay gerçekleşir. O olayda kahraman ya da kahramanlar toplum tarafından kabul görür.
2. Yayılma Safhası: Olay ve kahramanların yaptıkları sözlü iletişim yoluyla anesiller arasında aktarılır.
3. Derleme Safhası: Bir kişi tarafından sözlü olan destanın yazıya geçirilmesi safhasıdır.

Dünya Destanları:

İngiltere → Beawolf
Almanya →Nibelungenlied
Fransa → Chanson de Roland
İspanya → Le Cid
Hindistan → Mahabarata
Hindistan → Ramayana
Japonya → Şinto
Rusya → İgor
Sümerler → Gılgamış
İran → Şeyhname
Fin → Kalevela

Türk Destanları:

İslamiyetten Önce:

Altaylar→ Yaratılış
Sakalar→ Alp Er Tunga, Şu
Hun-Oğuz→ Oğuz Kağan, Attila
Göktürkler→ Bozkurt, Ergenekon
Uygurlar→ Türeyiş, Göç

İslamiyetten Sonra:

Kırgızlar → Manas
Moğallar → Cengiz Han Destanı
Tatar- Kırım→ Edige, Timur
Karahanlılar→ Satuk Buğra Han
Selçuklu-Osmanlı→ Seyyid Batal Gazi, Danişmend Gazi, Köroğlu

b. Yapma Destanlar:

Genelde gerçekleşmiş bir olayın şair tarafından destan şeklinde yazılması ile ortaya çıkar. Yapma Destanları iki başlık altında inceleyebiliriz:

1. Dünya Edebiyatında Yapma Destan:

İngiliz John Milton’un “Kaybolmuş Cennet”, İtalyan Dante’nin “İlahi Komedya” yine İtalyan sanatçı Tasso’nun Kurtarılmış Kudüs’ü dünya çapında en ünlü yapay destanlardandır.

2. Türk Edebiyatında Yapay Destan: